TÜRKİYE'DE ELEKTRONİK TİCARET VE UYUM

Elektronik ticaret, dönemsel faktörlerden offline kanallara erişimin sınırlı olması veya değişen tüketici alışkanlıkları neticesinde, önem ve değerini her geçen gün katlayarak arttırmaktadır. İstisnai koşulları bir yana bırakırsak son dönemde değerli girişimlerin çoğunluğunun yolunun elektronik ticaretten geçtiği gibi gerçektir. Elektronik Ticaret ile işletmeler, hiçbir aracı kurum ya da kuruluşa ihtiyaç duymaksızın birbirleriyle ve/veya alıcılarla iletişime geçebilmektedirler. Ancak, elektronik ticaretin (“E- Ticaret”) kendisinden beklenen yararı gerçekleştirebilmesi, bu alanda ticari faaliyette bulunanlar için güvenli ve şeffaf bir ortamın sağlanmasına bağlıdır. Bu ortamın sağlanması ise; e-ticaret kavramı, kapsamı, tarafları, özellikleri ve e-ticaret alanında uygulama alanı bulabilecek yasal düzenlemelerin iyi analiz edilerek takibine bağlıdır.

Bu çalışmada E-Ticaret alanında Türkiye’de faaliyet gösteren veya gösterme iradesinde olan işletmelerin tabi oldukları hukuki çerçeve, temel hukuki kavramlar ve uyum süreçlerinde dikkat edecekleri hususlar bir yol haritasında çizilmektedir.

I. İLGİLİ YASAL MEVZUAT

Bu bölümde, ilgili yasal mevzuata ilişkin açıklamalar yer almaktadır. Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Kanunu (“Kanun”) 5 Kasım 2014 tarih ve 29166 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 1 Mayıs 2015 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Bu kapsamda ele alınan hususlar Kanun’a ek olarak aşağıdaki ikincil düzenlemeler çerçevesinde de değerlendirilmiştir:

• 26 Ağustos 2015 tarih ve 29457 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektronik Ticarette HizmetSağlayıcı ve Aracı Hizmet Sağlayıcılar Hakkında Yönetmelik (“Yönetmelik”),
• 15 Temmuz 2015 tarih ve 29417 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik,
• 27 Kasım 2014 tarih ve 29188 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği
• 6 Haziran 2017 tarih ve 30088 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektronik Ticarette Güven Damgası Hakkında Tebliğ, (“Tebliğ”) ve
• 11 Ağustos 2017 tarih ve 30151 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Elektronik Ticaret Bilgi Sistemi ve Bildirim Yükümlülükleri Hakkında Tebliğ.

II. TİCARİ ELEKTRONİK İLETİ GÖNDERİMİ

“Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik” ile düzenlenmiş olan ticari elektronik ileti gönderimine ilişkin uygulanacak usul ve esaslar bakımından Hizmet Sağlayıcıların mal ve hizmetlerini tanıtmak, pazarlamak, işletmesini tanıtmak ya da kutlama, temenni gibi içerikler ile tanınırlığını artırmak amacıyla alıcıların elektronik iletişim adreslerine ses, elektronik posta veya sms de dahil olmak üzere ticari elektronik ileti gönderebilmesi için öncelikle Ticaret Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından kurulacak olan İleti Yönetim Sistemi’ne (“İYS”) kaydolması gerektiği düzenlenmiştir. Şöyle ki, Ticari elektronik ileti göndermek isteyen gerçek veya tüzel kişi hizmet sağlayıcıları, Değişiklik Yönetmeliği uyarınca İYS’ye kaydolmakla yükümlüdür. Bu doğrultuda kendilerine ticari elektronik ileti gönderilebilmesi adına onay veren alıcılar, hizmet sağlayıcılar tarafından İYS’ye kaydedilmek zorunda olup İYS üzerinde onayı bulunmayan alıcılara ticari elektronik ileti gönderilemeyecektir.

Alıcı’nın kendisiyle iletişime geçilmesini onaylamamış olması halinde, Alıcı’nın ileti almak istemediği anlaşılmış olması sebebiyle Kanun, ileti gönderilmesini bir ihlal olarak nitelendirmektedir.

III. BİLGİ VERME YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Mevzuat uyarınca hizmet sağlayıcının bilgilerine ulaşılabilmesi amacı ile elektronik ağ üzerinden ana sayfada ve doğrudan ulaşılabilecek bir “İletişim” başlığının yer alması gerekmektedir.

IV. BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Mevzuat uyarınca, kendi oluşturdukları elektronik ticaret ortamında işlem yapan hizmet sağlayıcılar, aracı hizmet sağlayıcılar ile yurt içinde yerleşik olup yurt içinde elektronik ticaret faaliyetinde bulunmamakla birlikte yurt dışında yerleşik bir aracı hizmet sağlayıcı üzerinden sözleşme yapan veya sipariş alan hizmet sağlayıcıların sisteme kaydolması ve bildirimde bulunması zorunlu hale getirilmiştir.

V. İŞLEM REHBERİ

Mevzuat uyarınca, elektronik ticaret işlemlerinin gerçekleştirildiği ağ üzerinden doğrudan ulaşılabilecek şekilde ana sayfada, sözleşmenin kurulabilmesi için mal ve hizmetin seçilmesi, teslimat ve ödeme bilgilerinin girilmesi, siparişin onaylanması gibi aşamaların, sözleşmenin kurulabilmesi için izlenecek teknik adımların anlatıldığı bir “İşlem Rehberi” başlığı yer almalıdır.

İşlem Rehberi başlığı altında bulunması ve gösterilmesi zorunlu birtakım teknik adımlar ve bilgiler mevcuttur.

VI. SİPARİŞE İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜKLER

İkinci el malların satılması söz konusu ise mevzuatta bu ürünlerin satışına ilişkin ayrı yükümlülükler getirilmiştir. Siparişin onaylanması aşamasında ve ödeme bilgilerinin girilmesinden önce, vergi ve teslimat masrafları da dâhil olmak üzere ödenecek toplam bedelin ve sözleşmenin diğer şartlarının Alıcı tarafından açıkça görülmesinin, Alıcı’ya veri giriş hatalarının belirlenebilmesi için sipariş özeti ve bu hataların düzeltilebilmesi için geri al ve değiştir gibi uygun, etkili ve erişilebilir teknik araçların sağlanması gerekmektedir.

VII. SİPARİŞ TEYİDİ

Siparişin alınmış olduğunun, işlemin yapıldığı ağ üzerinden ve ayrıca mevzuatta öngörülen iletişim araçlarından en az biriyle gecikmeksizin Alıcı’ya bildirilmesi gerekmektedir.

VIII. MESAFELİ SATIŞ SÖZLEŞMESİ

Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği ile tüketicinin korunmasına ilişkin mevzuatın temelini oluşturan 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun madde 48 mesafeli sözleşmeleri düzenlemekte ve Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği kapsamı hakkında bilgi vermektedir. Söz konusu madde kapsamında şu hususlar düzenlenmektedir: (i) ön bilgilendirme yükümlülüğü, (ii) tüketicinin cayma hakkı, (iii) mesafeli satış sözleşmesinin ifası ve teslimata ilişkin yükümlülükler (iv) bilgilerin saklanması ve ispat yükümlülüğü.

Bununla birlikte; e-ticaretin konusu ve kapsamı finansal hizmetler, konut kiralama, paket turlar, bahis, çekiliş, piyango ve benzeri şans oyunlarına ilişkin hizmetler ve mevzuatta sayılan diğer hususları barındırıyorsa Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği uygulama alanı bulamayacaktır.

1. Mesafeli Sözleşmelerde Ön Bilgilendirme

Tüketici siparişi onaylamadan hemen önce, verilen siparişin ödeme yükümlülüğü anlamına geldiği hususunda mevzuatta gösterilen şekilde bilgilendirilmelidir. Tüketicinin mevzuatta belirtilen söz konusu şekilde ön bilgileri edindiğinin kullanılan uzaktan iletişim aracına uygun olarak teyidinin sağlanması zorunludur. Aksi halde Tüketicinin siparişi ile bağlı olmaması sonucu doğacaktır.

2. Mesafeli Sözleşmelerde Tüketicinin Cayma Hakkı

Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği, tüketicinin cayma hakkına ilişkin olarak “gerektiği şekilde” bilgilendirilmiş olmasını aramaktadır. Buna göre tüketici; cayma hakkının kullanım süresi, şekli ve ne yolla kullanılacağı gibi mevzuatta düzenlenen hususlar yönünden bilgilendirilmiş olmalıdır.

3. Mesafeli Satış Sözleşmesinin İfası ve Teslimata İlişkin Yükümlülükler

Satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin siparişinin kendisine ulaştığı tarihten itibaren taahhüt ettiği süre içinde edimini yerine getirmek zorunda olup mal satışlarında bu süre her halükarda otuz günü geçemeyecektir. Bu yükümlülüğe uyulmaması durumunda tüketici sözleşmeyi feshetme hakkına sahip olacaktır.

Ayrıca; sipariş konusu mal ya da hizmet ediminin yerine getirilmesinin imkansızlaştığı hallerde satıcı veya sağlayıcının bildirim ve iade yükümlülüğü söz konusudur.

Sözleşme konusu esas bedel dışında herhangi bir ilave bedel talep edilebilmesi için tüketicinin açık onayının ayrıca alınması zorunlu olup tüketicinin açık onayı alınmadan ilave ödeme yükümlülüğü doğuran seçeneklerin kendiliğinden seçili olarak sunulmuş olmasından dolayı tüketici bir ödemede bulunmuş ise, satıcı veya sağlayıcı bu ödemelerin iadesini derhal yapmak zorundadır.

4. Bilgilerin Saklanması ve İspat Yükümlülüğü

Satıcı veya sağlayıcının; cayma hakkı, bilgilendirme, teslimat ve diğer hususlardaki yükümlülüklerine dair her bir işleme ilişkin bilgi ve belgeyi üç yıl boyunca saklama yükümlülüğü bulunmaktadır.

I. KİŞİSEL VERİLER

KVKK’nın yanı sıra Kanun’da da kişisel verilerin korunmasına ilişkin hüküm yer almakta olup bu kapsamda, kullanıcılardan alınan kişisel verilerin işlenebilmesi ve aktarımı için Kanun uyarınca, ilgilinin açık rızasının alınması gerekmektedir. Bu açık rızanın ilgiliden nasıl alınacağı hususu Kanun’da ayrıca düzenlenmiştir. Bununla birlikte, Özel nitelikli kişisel verilerin, ilgilinin açık rızası olmaksızın işlenmesi yasaktır.

Kişisel verilerin silinmesi, yok edilmesi ve anonim hale getirilmesiyle ilgili yapılan bütün işlemler kayıt altına alınmalıdır. Elde edilen verilerin işlem tarihinden itibaren en az üç yıl süreyle muhafazası sağlanmalı ve bunlara hukuka aykırı olarak erişilmesini ve işlenmesini önlemek için tedbirler alınmalıdır.

Bu doğrultuda kişisel verilerin paylaşılması, işlenmesi ve başka amaçlarla kullanılmasını sağlamak adına Tüketiciden önceden onay alma yükümlülüğü bulunmaktadır.

GÜVEN DAMGASI

Tebliğ uyarınca, “güven damgası" adı altında asgari güvenlik ve hizmet kalitesi standartlarına uyan hizmet sağlayıcı ve aracı hizmet sağlayıcılara elektronik işaret verilmesi öngörülmektedir. Güven damgası, e-ticaret siteleri için zorunlu olmayıp e-ticaret sitesinin belli güvenlik tedbirlerini aldığını ve güvenilir olduğunu kullanıcılara gösteren bir sembol niteliğindedir.

XI. ŞİKAYET VE DENETİM

Gerekli görülen hallerde il müdürlüğünce denetim için görevlendirilen personel tarafından yerinde denetim yapılabilir. Bakanlık’ça görevlendirilen denetim elemanları, Yönetmelik kapsamında Bakanlık yetkisine giren hususlarla ilgili olarak her türlü bilgi, belge ve defterleri istemeye, bunları incelemeye ve örneklerini almaya, ilgililerden yazılı ve sözlü bilgi almaya yetkilidir.

XII. YAPTIRIMLAR

Kanun kapsamında belirlenen ticari elektronik ileti gönderimine ilişkin usul ve esaslara uyulmaması kapsamında uygulanacak idari para cezaları 1.000 TL ile 50.000 TL arasında değişmektedir.

Duygu Bozkurt, Avukat
Burak Batı, Stajyer Avukat