Elektronik Ticarette Kurallar Yeniden Yazılıyor

Henüz Resmi Gazete’de yayınlanmayan Kanun Teklifinin farklı yükümlülükler için öngörülen geçiş süreleri haricinde 01.01.2023 tarihinde yürürlüğe gireceğini söylemek mümkündür. Buna göre Kanun Teklifi içerisindeki önemli başlıklara ilişkin detaylar aşağıda yer almaktadır.

Elektronik Ticarette Yeni Tanımlar Getirildi.
Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’a (“Kanun”) elektronik hizmet sağlayıcı ve elektronik aracı hizmet sağlayıcı, elektronik ticaret pazar yeri, elektronik ticaret ortamı tanımları ile yükümlüklerin belirlenmesi ve faaliyet yasaklarının kapsamı bakımından önem taşıyan net işlem hacmi ve ekonomik bütünlük tanımları eklenmiştir.

Rekabet Hukukuna Yönelik Düzenlemeler Getirildi.
Değişiklik ile elektronik ticarette haksız rekabetin ve tekelleşmenin önüne geçilerek pazara yeni aktörlerin girişinin kolaylaştırılması, pazarın dengeli ve sağlıklı büyümesinin sağlanması amaç edinilmiştir. Bu kapsamda pazar ölçekleri de dikkate alınarak elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı ve elektronik ticaret hizmet sağlayıcılara yönelik düzenlemeler öngörülmüştür.

Elektronik Ticarette Haksız Ticari Uygulamaların Önüne Geçilmesi Hedeflendi.
Kanun Teklifi ile, elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılarının hizmet sağlayıcılar karşısında sahip olduğu asimetrik pazarlık gücünün ve elektronik ticaret pazar yerlerinde yer alan hizmet sağlayıcıların platformlara bağımlığının kolaylaştırdığı haksız ticari uygulamalar yasaklanmıştır. Kanuna eklenen ek madde ile her durumda haksız ticari uygulama sayılacak hususlar örnek kabilinden sayılmıştır. Getirilen düzenlemeler ile elektronik ticaret hizmet sağlayıcısı, özellikle ödemeler, sözleşmelerde tek taraflı değişiklik yapılmaması, aracılık hizmetine ilişkin ücretlendirmelerin ve diğer şartların şeffaf olması gibi konularda güçlendirilmiştir. Buna göre;

• Haksız ticari uygulamada bulunan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya, haksız uygulamada bulunulan her bir elektronik ticaret hizmet sağlayıcı için 10 bin liradan 100 bin liraya kadar,
• Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı tarafından satış fiyatında tek taraflı değişiklik yapılması dahil elektronik ticaret hizmet sağlayıcıyı kampanyalı mal veya hizmet satışına zorlayan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıya, her bir elektronik ticaret hizmet sağlayıcı için 500 bin lira idari para cezası verilmesi düzenlenmiştir.

Elektronik Ticaret Aracı Hizmet Sağlayıcısına Yeni Yükümlülükler Getirildi.
Kanun Teklifi içerisinde yer alan düzenlemeler kapsamında getirilen ek yükümlülükler başlıca aşağıdaki şekildedir. Buna göre;

• Aracı hizmet sağlayıcının aracılık hizmeti sunduğu elektronik ticaret pazar yerlerinde kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan ya da marka kullanım hakkını haiz olduğu malları satışa sunmama, bu malların satışına aracılık etmeme, bu malların farklı elektronik ticaret ortamlarında satışa sunması halinde bu ortamlar arasında erişim imkânı sunmama, birbirinin tanıtımını yapmama,
• Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının vergi mevzuatı uyarınca düzenlemesi gereken belgelerdeki bilgilere, satışın yapıldığı elektronik ticaret pazar yerinde yer verebilmesine imkân sağlama,
• Yazılı onayı olmaksızın hizmet sağlayıcıların tescilli markalarını kullanarak çevrim içi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetinde bulunmama,
• Elektronik ticaret hizmet sağlayıcının tanıtıcı bilgilerini doğrulama,
• Hukuka aykırı içerikten haberdar olması halinde gecikmeksizin içeriği yayımdan kaldırma ve hukuka aykırı durum hakkında kamu kurum ve kuruluşlarına bilgi verme,
• Hak sahibinin, fikri ve sınai mülkiyet hakkı ihlaline dair bilgi ve belgeye dayanan şikâyeti üzerine, elektronik ticaret hizmet sağlayıcının şikâyete konu ürününü yayımdan kaldırma ve durumu kendisine ve hak sahibine bildirme, içerik sahibine itiraz imkânı tanıma, itirazı değerlendirme gibi yükümlülükler öngörülmektedir.

Net İşlem Hacmi Büyüklüğü ve İşlem Sayısına Göre Ayrı Ek Yükümlülükler Getirildi.
Net işlem hacmi ve işlem sayısı üzerinden belirlenen eşikler vasıtasıyla elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıları için farklı yükümlülükler getirilmiştir. Düzenlemede yer alan dikkat çeken yükümlülüklerden bazıları şunlardır:

• Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı için elde ettiği verilerin kullanımı sınırlandırılmıştır. Hizmet sağlayıcılar lehine verilere erişim ve taşınabilirlik imkânı sunma yükümlülüğü getirilmiştir. Kendine ait elektronik ticaret ortamları arasında erişim imkânı sunamayacağı düzenlenmiştir.
• Bir takvim yılındaki net işlem hacmi otuz milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcı için reklam ve indirim, promosyon, kupon bütçesi sınırlaması getirilmiştir.
• Bir takvim yılındaki net işlem hacmi altmış milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar için bankacılık, taşımacılık/kargo alanları için faaliyet sınırlamaları getirilmiştir. Aynı ortamda mal veya hizmet teminine yönelik sözleşme yapılmasına ya da sipariş verilmesine imkân sağlanamayacağı farklı ortamlarda yürütülmesi halinde bu ortamlar arasında erişim sunulamayacağı ve birbirinin tanıtımını yapamayacağı düzenlenmiştir.

Elektronik Ticaret Hizmet Sağlayıcısına Yeni Yükümlülükler Getirildi.
Yazılı onayı olmaksızın ekonomik bütünlük içinde bulunmadığı kişilerin tescilli markalarını kullanarak çevrim içi arama motorlarında pazarlama ve tanıtım faaliyetinde bulunmama yükümlülüğü getirilmiştir. Buna ek olarak elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcıda olduğu gibi net işlem hacmi ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı üzerinden belirlenen eşikler ile aracı hizmet sağlayıcılara getirilenlere paralel ek yükümlülükler getirilmiştir.

Kanun Teklifinde Lisans Yükümlülüğü Ayrıca Yer Buldu.
Bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı yüz bin adedin üzerinde olan elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile bir takvim yılındaki net işlem hacmi on milyar Türk lirasının ve iptal ve iadeler hariç işlem sayısı on milyon adedin üzerinde olan elektronik ticaret hizmet sağlayıcılar için Ticaret Bakanlığı’ndan lisans alınması öngörülmüştür. Lisans ücretinin hesaplanmasında yine net işlem hacmi esas alınmıştır.

Kanun Teklifinde, Yükümlülüklere Aykırı Davranışlar için Ayrıca Cezai Hükümlere Yer Verildi.
Cezai hükümler başlıklı 12. madde tamamen değiştirilerek Kanunda öngörülen yükümlülüklere aykırılık halinde bin Türk lirasından kırk milyon Türk lirasına kadar geniş bir yelpazede idari para cezaları ile net satış hacmine oranlı idari para cezaları öngörülmüştür. Ayrıca ihlalin niteliğine, etkisine ve tekerrürüne göre idari para cezalarının katlanması söz konusu olabilecektir. Öte yandan mevzuata aykırı davranışlar için internet sitesine erişim engelleme yetkisi de Ticaret Bakanlığına tanınmıştır.

Hem büyük e-ticaret pazar yeri platformları hem de hizmet sağlayıcı olarak hareket eden pazar yeri satıcılarını oldukça ilgilendiren bu düzenlemelerin getirdiği yeni yükümlülüklere uyum sağlanmaması halinde öngörülen idari para cezalarının oldukça yüksek olduğu görülmektedir. Özellikle Kanun Teklifi’nin getirmiş olduğu faaliyet alanı, reklam ve indirim bütçesi kısıtlamaları ile haksız ticari uygulama yasakları bakımından önem arz eden düzenleme geçiş ve yürürlük hükümleri ile ön gördüğü takvimle birlikte etkilerini hem pazarda hem de tüketiciler üzerinde büyük ölçüde gösterecektir.

Kanun Teklifinde Geçiş Süreci ve Yürürlük Tarihleri Ayrıca Belirlendi.
Değişiklik ile getirilen yeni yükümlülüklerin büyük bir kısmı için yürürlük tarihi 1.01.2023 olarak belirlenmiştir. Haksız ticari uygulamalara yönelik olarak elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar ile satıcıların aralarındaki sözleşmelere ilişkin hükümlere uyum süresi 6 ay olarak belirlenmiştir. Buna göre 1.01.2023 tarihinden önce yapılan ve bu tarihten itibaren altı ay içinde Kanuna uygun hale getirilmeyen aracılık sözleşmelerinin ilgili hükümleri geçersiz olacaktır.

Öte yandan Kanun ile getirilen yeni yükümlülüklerin yapısal birtakım değişiklikleri de barındırması sebebi ile bazı hükümler için uyum süreci öngörülmüştür. Bu kapsamda aracılık hizmeti sunulan elektronik ticaret pazaryerlerinde kendisinin veya ekonomik bütünlük içinde bulunduğu kişilerin markasını taşıyan veya kullanım hakkını haiz olduğu malları satışa sunan veya satışına aracılık eden elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, elektronik para kuruluşu olarak yetkilendirilen işletmelerin ekonomik bütünlük içinde bulunduğu elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, eşya taşımacılığı faaliyetinde bulunan işletmeler, taşıma işleri organizatörü veya posta hizmet sağlayıcı olarak yetkilendirilen işletmelerin ekonomik bütünlük içinde bulunduğu elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar için 01.01.2024 tarihine kadar uyum süresi tanınmıştır. Yine elektronik ticaret hizmet sağlayıcının satışları dolayısıyla elde ettiği verileri bedelsiz taşımasına ve bu veriler ile bunlardan elde ettiği işlenmiş verilere bedelsiz ve etkin şekilde erişim sağlamasına teknik imkân sağlama yükümlülüğü için de yürürlük tarihi 01.01.2024 olarak belirlenmiştir.

Hizmet sağlayıcılar ve elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılara yönelik getirilen lisans alma yükümlülüğünün ise 01.01.2025 tarihinden itibaren yerine getirilmesi gerektiği düzenlenmiştir.

Kanun Teklifi metnine buradan ulaşabilirsiniz.

Değerlendirme
Dijitalleşen dünyada öne çıkan elektronik ticaret önemli bir pazar ve ekonomi yaratırken bir yandan da bu alandaki yoğunlaşmalar rekabet ortamının bozulmasına yol açabilmektedir. Elektronik ticaret aracı hizmet sağlayıcılar, sahip oldukları ağ etkileri ve ölçek ekonomilerinden faydalanarak pazardaki konumlarını daha da güçlendirmekte ve pazarlık gücü, tüketici tercihlerini belirleme yeteneği ve hizmet sağlayıcılar üzerindeki kontrol imkânlarıyla elektronik ticaret sektörüne yeni aracı hizmet sağlayıcıların dâhil olmasını zorlaştırabilmektedir. Bu kapsamda dünyada pek çok ülkede bu alanda regülasyon ihtiyacı ve çalışması gündemdedir.

Avrupa Birliği’nde de 2 yıldan uzun süredir tartışılan Digital Market Act yasalaşmamış iken TBMM hızlı davranarak e-ticaretin oyuncularına yeni kurallar getirmiştir.

Hem büyük e-ticaret pazar yeri platformları hem de hizmet sağlayıcı olarak hareket eden Pazar yeri satıcılarını oldukça ilgilendiren bu düzenlemenin getirdiği yeni yükümlülüklere uyum sağlanmaması halinde öngörülen idari para cezaları da oldukça yüksektir. Özellikle getirmiş olduğu faaliyet alanı, reklam ve indirim bütçesi kısıtlamaları ile haksız ticari uygulama yasakları bakımından önem arz eden düzenleme geçiş ve yürürlük hükümleri ile ön gördüğü takvimle birlikte etkilerini hem pazarda hem de tüketiciler üzerinde gösterecektir.