Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneğine İlişkin Yönetmelik Yayımlandı

Yönetmelik ile Getirilen Değişiklikler

Yönetmelik ile genel salgın hali kısa çalışma ödeneği ödenebilecek durumlar kapsamına alınmıştır. Ayrıca zorlayıcı sebep tanımı genişletilerek deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik ve benzeri durumlarda kısa çalışma ödeneğinin söz konusu olabilmesi için işyerinin doğrudan fiziken olumsuz etkilenmesi koşulu getirilmiştir. Bununla birlikte, Yönetmelik’te işverenin kısa çalışma talebini Türkiye İş Kurumu (“Kurum”) tarafından belirlenecek yöntemle iletmesi gerektiği düzenlenmiş olup, toplu iş sözleşmesi tarafı işçi sendikasına yazılı olarak bildirimde bulunma gerekliliğinde ise değişikliğe gidilmemiştir.

Kısa çalışmanın başlangıç ile bitiş tarihi arasındaki dönemi ifade eden kısa çalışma dönemi 4 haftadan az (sigortalılar için iş sözleşmesinin sona ermesi, aynı işverene ait diğer işyerine nakli veya iş sözleşmesinin askıya alınması durumları hariç olmak üzere) ve 3 aydan fazla olmamalıdır. Her bir sigortalı için kısa çalışma başlama tarihi kısa çalışma dönemi içerisinde kalması koşuluyla farklı olabilecektir.

İşveren tarafından farklı tarihlerde aynı başvuru gerekçesi ile birden fazla kısa çalışma talebinde bulunulması halinde, kısa çalışma dönemi için üst sınır olan 3 aylık sürenin hesabı için ilk talebe istinaden yapılan kısa çalışma başlangıç tarihi dikkate alınacaktır.

Kısa çalışma dönemindeki haftalık çalıştırılmayacak saati ifade eden kısa çalışma süresi işyerinin haftalık normal çalışma süresinin 1/3 oranından az olmamalıdır. Kısa çalışma uygulamasına tabi tutulan sigortalı için ise kısa çalışma süresi, sıfır olmamak kaydıyla 1/3 oranından daha az belirlenebilecektir.

Deprem, yangın, su baskını, heyelan, salgın hastalık, seferberlik ve benzeri durumlardan fiziken doğrudan etkilenen işyerlerinin kısa çalışma talepleri için Kurum tarafından yönetim kurulu kararı aranmayacak olup fiziken doğrudan etkilenilmeyen durumda iletilmiş olan talepler ise reddedilecektir. İşyerlerinin nakit darlığı, ödeme güçlüğü, pazar daralması ve stok artışı gibi sebeplerle dolaylı olarak etkilendiği gerekçesiyle yapılan başvurular kabul görmeyecektir.

Yönetmelik ile uygunluk tespitine ilişkin düzenleme detaylandırılmıştır. Bu doğrultuda Kurum tarafından incelenen talepler iş müfettişlerince uygunluk tespiti yapılması amacıyla Rehberlik ve Teftiş Başkanlığına gönderildikten sonra kısa çalışma dönemi, süresi veya kapsamı değiştirilemeyecek, aynı gerekçelerle yeni bir talep oluşturulamayacaktır.

Sigortalının kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilmesi için kısa çalışma başlama tarihinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 450 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olması kriterlerini karşılıyor olması gerekmektedir. Kısa çalışma ödeneği miktarının tutarında herhangi bir değişiklik yapılmamış olmakla birlikte dönem hesabında her ayın 30 gün olarak değerlendirileceği belirtilmiştir.

Fiilen gerçekleştirilen kısa çalışma süresi üzerinden gerçekleştirilecek olan ödenekte Sosyal Güvenlik Kurumuna verilen aylık prim ve hizmet belgeleri veya muhtasar ve prim hizmet beyannameleri ile uyumlu şekilde fiilen gerçekleşen kısa çalışma süresinde, haftalık çalışma süresinin en az 1/3 oranında azaltılmış olması kuralı aranmayacaktır. Söz konusu belgelerin esas alınabilmesi içinse teslimleri gereken tarihi izleyen ayın sonuna kadar işverenler tarafından Kurumun ilgili birimine iletilmesi gerekmektedir.

Birden fazla işyerinde çalışırken kısa çalışma uygulamasına tabi tutulan sigortalılar için ayrı ayrı bildirilen prim ödeme gün sayıları toplanacaktır. 30 günden eksik kalan gün sayısı kadar, uygunluk tespitinde belirtilen süreyi aşmamak kaydıyla, kısa çalışma ödeneği ödenecektir. İlgili ayda toplamda 30 gün ve üzeri prim bildirilmiş olması halindeyse söz konusu ay için kısa çalışma ödeneği ödenmeyecektir. Kısmi süreli çalışan sigortalılar için ödeme, kısa çalışma döneminden önceki haftalık normal çalışma süresinden fazla olmayacaktır.

Kısa çalışma ödeneği, her ayın beşinde aylık olarak sigortalının kendisine ödenecektir. Ödeneğin nafaka borçları dışında haciz veya başkasına devir veya temlik edilemeyeceğine yönelik eski hüküm ise damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulamaz, nafaka borçları dışında onda birinden fazlası haczedilemez veya başkasına devir veya temlik edilemez” şeklinde yeniden düzenlenmiştir.

Kısa çalışma başlama tarihi Yönetmelik’in yürürlük tarihi olan 1 Mart 2024 tarihi ve sonrası olan sigortalılar için, kısa çalışma ödeneği olarak ödenen süreler, aynı gerekçe ile yapılmış ilk kısa çalışma talebinden itibaren 3 yıl içerisindeki hizmet akdi fesihlerine dayalı olarak yapılacak işsizlik ödeneği ödemelerine ilişkin sürelerden mahsup edilecektir.

Yönetmelik ile getirilmiş olan değişikliklerden biri de kısa çalışma ödeneğinin kesilmesi durumuna durdurulması halinin de eklenmesidir. Kısa çalışma ödeneğinden faydalanan sigortalıların yaşlılık aylığı almaya başlaması, herhangi bir sebeple silah altına alınması veya herhangi bir kanundan doğan çalışma ödevi nedeniyle işinden ayrılması durumlarında ödeneğin kesileceğine ilişkin düzenlemeye seçimlik olarak ödeneğin durdurulabileceği de eklenmiştir. Aynı zamanda ödeneğin kesilebileceği veya durdurulabileceği haller arasına ödenekten faydalanan sigortalıların iş sözleşmesinin sona ermesi, nakli veya askıya alınması (tutuklanma, hüküm giyme, yurt dışına çıkma, ölüm) da eklenerek maddenin kapsamı genişletilmiştir. Geçici iş göremezlik raporu alınması durumunda ise ödeneğin kesileceği düzenlemesi kaldırılarak raporun başladığı tarih itibarıyla ödeneğin durdurulacağı belirlenmiştir.

Yönetmelik ile işverenin kayıt tutma yükümlülüğüne bildirim yükümlülüğü de eklenmiştir. Yönetmeliğin geçici maddesi ile kısa çalışma başlama tarihi 1 Mart 2024 tarihinden önce olan kısa çalışma uygulamalarında, yürürlükten kaldırılan Kısa Çalışma ve Kısa Çalışma Ödeneği Hakkında Yönetmelik hükümlerinin uygulanmasına devam edilecektir. Kısa çalışma başlama tarihi 1 Mart 2024 tarihinden önce olan sigortalının ise, kısa çalışma döneminde sigortalıya herhangi bir ödeme yapılmaması ve işveren tarafından sigortalının fiilen kısa çalışmaya tabi tutulmadığına dair bildirim yapılması halinde, kısa çalışma ödeneği hak sahipliğinin iptal edileceği düzenlenmiştir.

Son olarak, Yönetmelik kapsamında işverenin kısa çalışmanın erken sona ermesine ilişkin Kurum’a bildirimde bulunmaması veya geç bildirimi nedeniyle işverenlere yapılmaya devam eden yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir.

Sonuç

1 Mart 2024 tarihi itibarıyla geçerli olmak üzere 11 Haziran 2024 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanması ile yürürlüğe giren söz konusu Yönetmelik ile kısa çalışma talebi ve değerlendirilmesi, kısa çalışma dönemi süresi ve koşulları; kısa çalışma ödeneğine ilişkin sair hususlar detaylı şekilde yeniden düzenlenmiştir.

Yönetmelik tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.

Eylül Bengisu Gümüş, Kıdemli Avukat
Naz Calay, Avukat