Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar’da Yeni Düzenlemeler

Bu düzenleme, döviz, kıymetli madenler, türev işlemler ve finansal piyasalar açısından önemli değişiklikler içermektedir. Türk parasının yurt dışına çıkarılma sınırı 25.000 TL’den 185.000 TL’ye yükseltilmiş, kıymetli maden ticareti ise yalnızca yetkilendirilmiş kuyum işletmeleri ve belirli gerçek kişilerle sınırlandırılmıştır. Türev araç ve kaldıraçlı işlemler yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu (“SPK”) tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla gerçekleştirilebilecektir. Yetkisiz aracılık yapılması ve yurtdışına transfer edilmesi yasaklanmıştır. Ancak, Türkiye’de yerleşik kişilerin yurtdışındaki finansal kuruluşlarla türev işlemler yapmasına izin verilmiş, bu işlemler için tanıtım ve pazarlama yasaklanmıştır.

Döviz veya kıymetli maden kredilerine, Türkiye’de yerleşik grup şirketleri ve ortaklar tarafından garanti ve kefalet verilmesi serbest bırakılmış, böylece finansmana erişim kolaylaştırılmıştır. Bununla birlikte, kıymetli maden depo hesaplarında fiziki teslimat olmaksızın yapılan işlemler kambiyo işlemi sayılacaktır. Bu kapsamda mevzuata uygun yeni usul ve esaslar belirlenmiştir.

Yeni Karar Kapsamında Hangi Düzenlemeler Getirildi?

Tanımlar Maddesine Yapılan Eklemeler

Kararın 2. maddesinde tanımlara yer verilmiş olup, bu tanımlara aşağıdaki maddeler eklenmiştir;

xv) Çekili kıymetli maden: Kıymetli madenin çekilip ince bir şerit haline getirilerek veya şeridin çeşitli şekil ve ağırlıklarda kesilmesi suretiyle oluşturulan herhangi bir saflık ayarına haiz kıymetli madenleri,

bb) Rafineri: Bakanlıkça ilgili mevzuat çerçevesinde kıymetli maden rafinaj faaliyetinde bulunmak üzere faaliyet izni verilen tüzel kişileri,”

Türk Parasının Yurtdışına Çıkarılmasına İlişkin Yeni Düzenleme

Kararın 3. maddesinde Türk parasının yurtdışına çıkarılma esasları belirlenmiştir. Bu kapsamda Bakanlıkça belirlenecek esaslara tabii olacak Türk parası miktarı arttırılmıştır.

• Eski Düzenleme:
  25.000 TL'yi aşan Türk parasının yurt dışına çıkarılması Bakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde yapılır.


• Yeni Düzenleme:
  185.000 TL'yi aşan Türk parasının yurt dışına çıkarılması Bakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde yapılır.

Değişikliğin Dövize İlişkin İşlemlere Etkisi

SPK tarafından yetkilendirilmiş bankalar ve aracı kurumlar, dövize ve kıymetli madene dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil olmak üzere tüm türev araç işlemlerini Sermaye Piyasası mevzuatına uygun şekilde gerçekleştirilecektir. Yurt dışı türev işlemlerinde ise, bedel transferinin bankalar aracılığıyla yapılması şartıyla, Türkiye’de yerleşik kişilerin tamamen kendi inisiyatifleriyle yurt dışındaki finansal kuruluşlarla işlem yapmalarına izin verilecektir. Ancak bu işlemlere yönelik Türkiye’de tanıtım, reklam ve pazarlama faaliyetleri yürütülmesi yasaklanmıştır.

Kaldıraçlı işlemler ve benzer türev araç işlemleri yalnızca SPK tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla yapılabilecektir. Yetkisiz kişilerin bu işlemlere aracılık etmesi ve yurtdışına transfer yapması yasaklanmıştır. Bankalar, ödeme ve elektronik para kuruluşları, bu yasakların uygulanmasını sağlamak için gerekli tedbirleri almakla yükümlü olacaktır. SPK, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (“BDDK”) ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (“TCMB”), yetkileri çerçevesinde bilgi paylaşımı yaparak denetim mekanizmasını oluşturacak, aykırı işlemler tespit edildiğinde ise Hazine ve Maliye Bakanlığı’na bildirimde bulunulacaktır.

6. Maddeye Eklenen Yeni Düzenlemeler:

Kırmızı renkle vurgulanan ifadeler, yeni Karar kapsamında yapılan eklemeleri göstermektedir;
“(7) Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş bankalar ve aracı kurumlarca, dövize ve kıymetli madene dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil sermaye piyasası mevzuatına göre düzenlenmiş her türlü türev araçların alım satımı, Sermaye Piyasası mevzuatı çerçevesinde yapılır.

(8) Bedel transferin bankalardan yapılması kaydıyla yurt dışından vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçların alım satımı Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş bankalar ve aracı kurumlar aracılığıyla yapılır. Ancak, Türkiye’deki yerleşik kişilere yönelik, tanıtım, reklam ve pazarlama gibi faaliyetlerde bulunulmaması şartıyla, Türkiye’de yerleşik kişilerin tamamen kendi inisiyatifleri doğrultusunda, yurt dışında yerleşik finansal kuruluşlar ile yaptıkları türev işlemlerin bankalar ve aracı kurumlar vasıtasıyla yapılması zorunlu olmamakla birlikte, söz konusu işlemlere ilişkin bedel transferinin bankalar aracılığıyla yapılması zorunludur.

(9) Kaldıraçlı işlemler ve kaldıraçlı işlemlerle aynı hükümlere tabi olduğu belirlenen türev araç işlemleri Türkiye’de yerleşik kişilerce yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla yapılabilir. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar haricindeki kişilerce bu işlemlere aracılık edilemez ve bu işlemler ile ilgili olarak yurtdışına transfer yapılamaz. Bu işlemlerin önlenmesi konusunda 5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca faaliyet gösteren bankalar ve 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun uyarınca faaliyet gösteren ödeme ve elektronik para kuruluşları gerekli tedbirleri alır. Tedbirlerin alınması hususunda Sermaye Piyasası Kurulu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, yetki alanları çerçevesinde uhdelerinde bulunan her türlü bilgiyi talepleri halinde birbirlerine doğrudan ya da oluşturulan sistem vasıtasıyla sağlar. Bu fıkra hükmüne aykırı işlem tespit edilmesi halinde Bakanlığa bildirimde bulunulur.”

Değişikliğin Kıymetli Madenler, Taşlar ve Eşyalar ile İlgili Hükümlere Etkisi

Ticaret Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kuyum işletmeleri ile vergi levhasında kıymetli maden üretimi veya ticareti yaptığı belirtilen gerçek kişiler dışında, Türkiye’de yerleşik kişilere çekili kıymetli maden satışı yapılamayacaktır. Ayrıca, Türkiye’de çekili kıymetli madenlerin alım satımına ilişkin usul, esas ve istisnaları belirleme ve gerekli tedbirleri alma yetkisi ilgili makamlara aittir.

7. Maddeye Eklenen Yeni Düzenlemeler:

d) Ticaret Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kuyum işletmeleri ve vergi levhasında kıymetli maden üretimi veya ticareti ile iştigal ettiği belirtilen Türkiye’de yerleşik gerçek kişiler haricindeki Türkiye’de yerleşik kişilere çekili kıymetli madenlerin satışı yapılamaz.

g) Yurt içinde alınıp satılabilecek çekili kıymetli madenlerin nitelikleri ile yurt içinde alım satımına ilişkin usul, esas ve istisnaları belirlemeye ve gerekli göreceği tedbirleri almaya

Değişikliğin Menkul Kıymetler ile İlgili Hükümlere Etkisi

Döviz transferinin bankalardan yapılması kaydıyla yurt dışından vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçlarının alım satımı Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş yurt içinde veya yurt dışında bulunan aracı kuruluşlar aracılığıyla yapılacağı düzenlenmiştir.

15. Maddeye Eklenen Yeni Düzenleme:

(5) Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçların alım satımı, bu Kararın 6’ncı maddesinin sekizinci fıkrası uyarınca yapılır.

Değişikliğin Gayrinakdi Krediler, Garanti ve Kefaletler ile İlgili Hükümlere Etkisi

Yurt içinden alınan döviz veya kıymetli maden kredilerine, Türkiye’de yerleşik grup şirketleri veya ortaklar tarafından banka ve finansal kurumlara garanti veya kefalet verilmesi serbest hale gelmiştir.

18. Maddeye Eklenen Yeni Düzenleme:

(4) Türkiye’de yerleşik kişilerce yurt içinden temin edilen döviz veya kıymetli maden cinsinden kredilerin teminatı olarak, kredi kullananların Türkiye’de yerleşik grup şirketleri veya paylarına doğrudan sahip olan gerçek veya tüzel kişi ortakları tarafından, bu krediler için Türkiye’de yerleşik banka ve finansal kurumları muhatap döviz veya kıymetli maden cinsinden garanti ve kefalet verilmesi serbesttir.

Değişikliğin Döviz Tevdiat ve Altın Depo Hesapları ile İlgili Hükümlere Etkisi

Kıymetli maden depo hesaplarında fiziki teslimat olmaksızın yapılan alım satım işlemlerinin kambiyo işlemi sayılacağı düzenlenmiştir.

Detaylar için Karar’ın tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.


Aslı Kınsız, Yönetici Avukat
Naz Calay, Avukat
Defne Erdamar, Stajyer Avukat