Rusya ve Ukrayna Krizi Sonucu Uygulanmakta Olan Güncel Yaptırım Paketleri

Bu bağlantı aracılığıyla ulaşabileceğiniz yazımız ile öncelikli olarak uygulanmaya başlanan yaptırım paketlerinden bahsetmiştik. Güncel olarak yeni yaptırımlar kamuoyu ile paylaşılmış ve hem kişi bazlı hem de kurum bazlı yasak listelerinin kapsamı ve sınırı genişletilmiş olup bu yazımız ile yeni yaptırım paketleri genel bir perspektif ile ele alınmıştır.

A. Avrupa Birliği Tarafından Uygulanan Yaptırımlar
Avrupa Birliği (“AB”) ülkeleri tarafından Rusya’ya karşı yoğun yaptırımlar uygulanmıştır. AB ülkeleri tarafından 2022 yılının Şubat ve Mart aylarında çeşitli sektörlere ilişkin kapsamlı yaptırım paketleri açıklanmış ve özellikle bu paketlerden 14-15 Mart 2022 tarihlerinde olanlar kapsamının genişliği ve yaptırımların ağırlığı ile dikkat çekmiştir.

I. 2022 Yılı Şubat-Mart Ayı Yaptırımları
AB, 2022 Şubat ve Mart ayları arasında aşağıda açıklanmış zaman çizelgesi uyarınca ilgili yaptırım paketlerini kabul etmiştir:
(i) 27 Şubat 2022 Tarihli Yaptırım Paketi:

• Aralarında Rusya Devlet Başkanı ve Rusya Dışişleri Bakanı, Rusya Güvenlik Konseyi ve Rusya Federasyon Meclisi üyelerinin de olduğu 99 ismin yasaklı kişiler listesine alınmasına,
• Rusya'nın askeri ve teknolojik veya savunma ve güvenlik sektörünün gelişimine katkıda bulunabilecek ve ikili kullanıma uygun tüm ürünlerin Rusya’ya ihracatının yasaklanmasına,
• Petrol rafinerisi için gerekli tüm malların Rusya’ya ihracatının yasaklanmasına,
• Rus havayolları ve Rus uzay sektörüne uçak, yedek parça ve ekipman ihracının yasaklanmasına,
• Rus menşeili dört banka (Alfa Bank, Bank Otkritie, Bank Rossiya ve Promsvyazbank) ile Rus Hükümeti tarafından kontrol edilen sekiz şirket ile 12 Nisan 2022 tarihinden itibaren herhangi bir sermaye piyasası aracına ilişkin işlem ve anlaşma yapılmasının yasaklanmasına,
• 12 Nisan 2022 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere AB menşeili veya AB listelerine kayıtlı yatırım kuruluşlarının %50’sinden fazlası halka açık olan Rus menşeili firmalar ile sermaye piyasası işlemleri görmelerinin yasaklanmasına,
• AB finansal kuruluşlarının Rus vatandaşları, firmaları ya da Rusya’da ikametgah sahibi olan kişilerden değeri 100.000 Euro’yu aşan mevduat işlemlerinin kabul edilmemesine, ve
• 12 Nisan 2022 tarihinden geçerli olmak üzere Rus vatandaşı, firması veya ikametgah sahibi olan kişilerin AB finans kurumlarına ait yatırım araçlarını (bond, tahvil vb.) satın alamamasına karar verilmiştir.

(ii) 28 Şubat 2022 Tarihli Yaptırım Paketi:

• Aralarında Rus menşeili petrol, bankacılık ve finans sektöründe faaliyet gösteren firmaların CEO ve Yönetim Kurulu üyelerinin de olduğu 26 kişi ve 1 kurumun daha yasak kişiler listesine alınmasına, ve
• Rus Merkez Bankası’na ait AB’de bulunan rezervelere ilişkin tüm işlemlerin ve bu işlemlere dolaylı yoldan katkı sağlayabileceği tespit edilen tüm işlemlerin yasaklanmasına karar verilmiştir.

(iii) 2 Mart 2022 Tarihli Yaptırım Paketi:

• Bank Otkritie, Novikombank, Promsvyazbank, Bank Rossiya, Sovcombank, VNESHECONOMBANK (VEB), VTB BANK bankalarının SWIFT sisteminden çıkarılmasına,
• Euro cinsinden banknotların Rusya'ya veya Rusya'daki hükümet ve Merkez Bankası da dahil olmak üzere herhangi bir gerçek veya tüzel kişi, kurum veya kuruluşa satılmasının, tedarikinin, transferinin veya ihracatının ve Rusya'da kullanılmasının yasaklanmasına, ve
• Rus Yatırım Fonu destekli projelere yatırım yapılmasının yasaklanmasına karar verilmiştir.

(iv) 9 Mart 2022 Tarihli Yaptırım Paketi:

• Aralarında 14 Rus Oligark ve 146 Rusya Federal Konsey üyesinin de olduğu 160 kişinin daha yasaklı kişiler listesine eklenmesine,
• Deniz navigasyonu ve radyo ekipmanları ile ilgili ürünler bakımından Rusya’ya karşı yeni ürün kontrol kısıtlamalarının getirilmesine,
• Rus menşeili kişiler için alım-satımı yasaklanan "devredilebilir menkul kıymetler" tanımına Kripto varlıkların da eklenmesine,
• 27 Şubat tarihli değeri 100.000 Euro’yu aşan mevduatların kabul edilmemesine ilişkin tanınmış muafiyetin uzatılmasına, ve
• Sahil güvenliğine ilişkin mal alım-satımları ile teknoloji işlemlerinin takip edilmesine yönelik AB Üye Devletleri arasında bilgi paylaşımını öngören mekanizmalar geliştirilmesine karar verilmiştir.

II. 14-15 Mart 2022 Tarihli Yaptırım Paketleri:
14 Mart 2022 tarihinde AB Komisyon Başkanı Ursula Von Der Leyen, AB ülkelerinin Rusya’ya karşı 4.yaptırım paketini kabul ettiğini ve detayların AB Resmi Gazetesi’nde yayımlanmasıyla kamuoyuyla paylaşılacağını duyurdu. Resmi olarak ilgili yaptırımların detayına şu aşamada ulaşılamamakla beraber Fransa Cumhurbaşkanlığı Ofisi’nin sosyal medya hesaplarından ve haber ajanslarından edinilen yaptırım detayları aşağıdaki gibidir:

• Rusya’nın daha önce edindiği ve AB ülkeleri ile yapılan ticarette AB ülkeleri gibi muammele görebilmesini sağlayan en çok gözetilen ulus kaydı hakkı elinden alınmıştır. Aynı yaptırım kararı Dünya Ticaret Örgütü tarafından da alınmıştır.
• AB ülkelerinin Rusya’dan demir ve metal ithal etmeleri ile Rus menşeili olan demir ve metalin doğrudan veya dolaylı ithalatı yasaklanmıştır.
• AB ülkelerinden Rusya’ya değeri 300 Euro’yu aşan lüks tüketim malları ile değeri 50.000 Euro’yu aşan arabaların ihracatı yasaklanmıştır.
• AB menşeili firma ve vatandaşların, Rus enerji sektöründeki (nükleer enerji ve işlenmiş fosik yakıt sektörü hariç) şirketlere yatırım yapmaları yasaklanmıştır.
• AB yasaklı kişiler listesinin kapsamı genişletilmiştir.

B. ABD Tarafından Uygulanan Yaptırımlar
ABD tarafından da 2022 yılının Şubat ve Mart aylarında çeşitli sektörlere ilişkin kapsamlı yaptırım paketleri açıklanmış ve özellikle bu paketlerden 24 Mart tarihli olan yaptırım paketi kapsamının genişliği ve yaptırımların ağırlığı ile dikkat çekmiştir.

I. 2022 Yılı Şubat-Mart Ayı Yaptırımları
ABD, 2022 Şubat-Mart ayları arasında aşağıda açıklanmış zaman çizelgesi uyarınca ilgili yaptırım paketlerini kabul etmiştir:
(i) 27 Şubat 2022 Tarihli Yaptırım Paketi:

• ABD Federal Havacılık İdaresi, ABD’nin kara hava sahasında Rusya’nın uçuş operasyonlarını yasaklayan bir Hava Misyonu ile uçakların kayıt durumuna bakılmaksızın tüm Rus hava taşıyıcılarının ve ticari operatörlerin, Rusya’ya kayıtlı tüm uçakların ve tüm Rus devlet uçaklarının ABD hava sahasını kullanmasının yasaklanmasına, ve
• AB, İngiltere, Almanya, Fransa ve İtalya ile birlikte belirli Rus bankalarının SWIFT sisteminden çıkarılmasına karar verilmiştir.

(ii) 28 Şubat 2022 Tarihli Yaptırım Paketi:

• ABD menşeili kişilerin Rusya Merkez Bankası, Rusya Varlık Fonu veya Rusya Maliye Bakanlığı ile ilgili herhangi bir işlemde bulunulmasının, varlıkların bu taraflara aktarılmasının veya taraflar için veya taraflar adına herhangi bir döviz işlemi de dahil olmak üzere herhangi bir işlem yapılmasının yasaklanmasına, ve
• ABD menşeili kişilerin doğrudan veya dolaylı olarak yasaklı kişiler listesindeki kişilerle veya onlara bağlı iştirak ya da %50’nin üzerinde pay sahibi olunan firmalarla herhangi bir işlem yapmasının yasaklanmasına karar verilmiştir.

(iii) 2 Mart:

• Bir önceki yazımızda detaylarından bahsedilen 24 Şubat tarihli ihracat rejimine ilişkin getirilen kısıtlamalarda tanınmış olan bazı muafiyetlerin kaldırılması ve yasakların son kullanıcısının hükümetle bağlantılı olup olmadığına bakılmaksızın tam kapsamlı olarak uygulanmasına, ve
• OFAC tarafından Rusya Merkez Bankası ve VEB Bank, Otkritie, Sovcombank, Sberbank, VTB Bank kurumları ile yasaklı kılınan işlemler bakımından bazı muafiyet rejimlerinin tanınmasına karar verilmiştir.

(iv) 8 Mart:

• Rus menşeli ham petrol, petrol yakıtları, yağlar ve damıtılma ürünleri, sıvılaştırılmış doğal gaz, kömür, ve kömür ürünlerinin ABD’ye ithalatının yasaklanmasına,
• ABD’li menşeili kişiler tarafından Rusya'da enerji sektörüne yeni yatırım yapılmasının yasaklanmasına, ve
• Yabancı kişiler tarafından ABD menşeili kişiler hesabına enerji sektörüne ilişkin onay, finansman, kolaylaştırma getiren işlemlerin yapılmasının yasaklanmasına karar verilmiştir.

(v) 11 Mart:

• ABD’den veya bir ABD menşeili kişi tarafından Rusya'da bulunan herhangi bir kişiye Ticaret Bakanlığı tarafından belirlenen lüks malların doğrudan veya dolaylı olarak ihracatının, yeniden satışı veya tedarikinin yasaklanmasına,
• Hazine Bakanlığı tarafından belirlenmiş Rus ekonomisinin herhangi bir sektöründe ABD menşeili kişiler tarafından yeni yatırım yapılmasının yasaklanmasına,
• ABD'den veya bir ABD menşeili kişi tarafından, Rusya Hükümetine veya Rusya'da bulunan herhangi bir kişiye doğrudan veya dolaylı olarak ABD doları cinsinden banknotların ihraç edilmesi, yeniden satılması veya tedarik edilmesinin yasaklanmasına, ve
• ABD menşeili kişi tarafından gerçekleştirilmesi yasak olan bir işlemin dolanılması için bir ABD bankası kullanarak yabancı bir kişi tarafından bir işlemin ABD menşeili kişi hesabına yapılmasının yasaklanmasına karar verilmiştir.

II. 24 Mart Yaptırımları
24 Mart 2022 tarihinde ABD Hazine Müsteşarlığı resmi internet sitesinde OFAC’ın 14024 sayılı kararına dayanarak Rus menşeili firma ve kişilere karşı yeni yaptırım kararı aldığı ve mevcut listelerin genişletildiği bilgisini kamuoyuyla paylaşılmıştır. İlgili kamuoyu açıklamasına göre yaptırımların içeriği aşağıdaki gibidir:

• Rus hükümetine mevcut operasyon kapsamında destek sağladığı görülen ve Rus Savunma sanayinin temelini oluşturan 48 Rus Savunma Şirketi yasaklı kişiler listesine alınmış ve bu şirketlere teknolojik ve finansal kaynak sağlanması yasaklanmıştır.
• Rusya Federasyon Meclisi’nde yer alan ve Ukrayna’da ayrılıkçı bölgelerin bağımsızlığını ve mevcut operasyonları destekleyen 328 üye yasaklı kişiler listesine eklenmiştir.
• Rusya Federasyon Meclisi diğer adıyla Devlet Duması bir kurum olarak da yasaklı kişiler listesine eklenmiştir.
• Rus Merkez Bankası altın rezervlerine dair yapılacak tüm işlemler yasaklı işlem olarak kabul edilmiştir.

C. Sonuç
Sonuç olarak, yukarıda açıklanmış olan yaptırımlar bu yazının yayın tarihi itibariyle uygulanan yaptırımlar olup Dünya genelinde hızlı gelişen dinamikler ile birlikte, özellikle Rusya’nın kontrol altına alınabilmesi için uygulanan yaptırımların çok kısa periyotlarda değişmekte olduğunu, başta Birleşmiş Milletler olmak üzere, Dünya ülkeleri tarafından olası yeni yaptırımların gündeme gelebileceğini de belirtmek isteriz.

MORAL | KINIKOĞLU | PAMUKKALE | KÖKENEK
Duygu Bozkurt Kadirhan, Kıdemli Avukat
İrem Tanık, Avukat
Deniz Yontuk, Stajyer Avukat