Tarımda Kullanılan Gübrelerin Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği Yayımlandı

Gübre Yönetmeliği’nin “uygunluk ‘CE’ işareti taşıyan ürünlerin piyasaya arzı ile ilgili maddesi 21 Haziran 2022 tarihinde yürürlüğe girecek olup diğer maddeleri yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Gübre Yönetmeliği ile Yönetmelik kapsamındaki ürünlerin üretimden piyasaya arzlarına kadarki süreçte ve piyasaya arz sonrası dağıtım aşaması ile piyasada iken teknik düzenlemelere uygun ve güvenli olup olmadıklarına ilişkin denetim ve önlemlerin alınması amaçlanmaktadır.

Ürün Sorumluluğu Tazminatı ve İşletmelerin Sorumluluğu
Gübre Yönetmeliği kapsamında, ürünlerin bir kişiye veya bir mala zarar vermesi halinde imalatçı veya ithalatçının zararı gidermekle yükümlü olduğu düzenlenmiştir. Ancak imalatçı veya ithalatçının ayrı ayrı veya müteselsilen sorumlu tutulabilmesi için zarar ve uygunsuzluk ile zarar arasında nedensellik bağının ispatı gerekmektedir.

Ek olarak, Gübre Yönetmeliği ile getirilmiş olan sorumluluk hali taraflar arasında imzalanan sözleşmeler ile de azaltılamayacak veya kaldırılamayacaktır. Tazminat taleplerinin ise zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten itibaren 3 yıl, ve her halde zararın doğduğu tarihten itibaren 10 yıl içinde ileri sürülmesi gerekmektedir.

Gübre Yönetmeliği kapsamında imalatçılar, ithalatçılar ve dağıtıcılar bakımından farklı sorumluluk halleri öngörülmüş olup ilgili yükümlülükler aşağıdaki gibidir;
İmalatçının yükümlülükleri genel olarak;

• Tescil belgelerini almak, yalnızca teknik düzenlemelere uygun ürünleri piyasaya arz etmek, bulundurmak ve tüm üretim süreci boyunca uygunluk denetimi ile gerekli önlemleri almak,
• Piyasadaki ürünlerden numune alarak test etmek, uygun olmayan ve satışı durdurulan ürünlerin kaydını tutmak ve bu faaliyetleri dağıtıcılara bildirmek,
• Ürünlerin taşıyabileceği risklere karşı gerekli önlemleri alarak tüketiciler açısından gerekli bilgileri sağlamak,
• Ürünlerin üzerine teknik düzenleme çerçevesinde barkod, tescil, lisans, parti veya şarj numarası başta olmak üzere tüm bilgileri kolayca görülebilir, okunabilir ve Türkçe olarak yerleştirmek, ve
• Ürünün taşıyabileceği risklere karşı gerekli tedbirleri almak ve bunlardan sakınabilmeleri için nihai kullanıcılara gerekli bilgileri sağlamak olarak belirlenmiştir.

İthalatçının yükümlülükleri ise imalatçının yükümlülüklerini yerine getirdiğini teyit etmek başta olmak üzere, imalatçının yükümlülükleri ile paralel olup aşağıdaki gibidir;

• Piyasaya arz edilecek ürünlerin teknik düzenlemelere ve mevzuata uygunluğunu denetlemek, uygun olmayan ürünleri uygun hale getirmeden piyasaya arz etmemek ve risk taşıdığını tespit ettiği her durumda imalatçı ve Bakanlık’ı bilgilendirmek, ve
• Satışı durdurulan ürünleri piyasadan geri çekmek, taklit ürünleri piyasaya arz etmemek ve bulundurmamak olarak belirlenmiştir.

Dağıtıcının yükümlülükleri ise imalatçı ve ithalatçının yükümlülüklerini yerine getirdiğini teyit etmek başta olmak üzere, imalatçı ve ithalatçının yükümlülükleri ile paralel olup aşağıdaki gibidir;

• Uygun olmayan ürünleri piyasada bulundurmamak, depolama ve nakliye koşullarının ürünün teknik düzenlemesi ile uygun hale gelecek şekilde düzenlemek,
• Gübre Dağıtıcılık Belgesi almak, iş yeri denetim tutanağından oluşturulacak ve sayfaları il müdürlüğünce numaralanmış ve mühürlenmiş kontrol defteri tutmak,
• Gübre kapsamında olmayan, etiketinde gübreyi çağrıştıracak ifadeler yer alan ürün, afiş, broşür ve benzeri tanıtım materyallerini bulundurmamak, ve
• Son kullanım tarihi geçmiş olan ürünleri firmasına iade etmek, ürünlerin orijinal ambalajlarını bozmamak ve açık olarak satamamak olarak belirlenmiştir.

Ürünü kendi isim veya ticari markası altında piyasaya arz eden veya piyasada bulundurulan ürünü teknik düzenlemesine uygunluğunu etkileyecek şekilde değiştiren ithalatçılar ile dağıtıcıların imalatçı sayılacağı ve Gübre Yönetmeliği’nde imalatçılar için belirtilen yükümlülükleri yerine getirmekle sorumlu oldukları belirtilmiştir.

Ürünlerin Denetimi
Gübre Yönetmeliği kapsamında, ürünün piyasaya arzından nihai kullanıcıya ulaştığı aşamaya kadar piyasa gözetimi ve ürünlerin teknik düzenlemelere uygunluğunu doğrulamak amacıyla, il müdürlüklerinin re’sen veya şikâyet/ihbarlar üzerine denetim yapabileceği düzenlenmiştir.

Ek olarak, Bakanlık tarafından uygun olmayan bir ürünün televizyon veya radyo üzerinden tanıtım ve satışının durdurulması medya hizmet sağlayıcı kuruluştan istenebilecektir.

Lisans ve Tescil Belgesi ile Dağıtıcılık Belgesi
Tarımda Kullanılan Kimyevi Gübrelere Dair Yönetmelik (“Kimyevi Gübre Yönetmeliği”) kapsamındaki ürünleri üreten, ithal eden gerçek ve tüzel kişilerin lisans belgesi ile tescil belgesi alması gerekmektedir.

Ayrıca, Gübre Yönetmeliği kapsamındaki ürünlerin satışını yapmak isteyen gerçek ve tüzel kişilerin, her bir satış noktası için Gübre Dağıtıcılık Belgesi alması gerekmektedir.

Üretim Yerlerinde Aranan Şartlar, Satış Yerlerinde Aranan Şartlar, Uzaktan Erişim Yoluyla Yapılan Satışlar
Kimyevi Gübre Yönetmeliği kapsamındaki ürünlerin üretim yerlerinde aranan şartlar; (i) imalatçının bu vasıflardan herhangi birini taşımaması halinde, teknik sorumlu olarak ziraat mühendisi ve/veya kimya mühendisi ve/veya kimyager çalıştırma, (ii) Gayri Sıhhi Müessese Ruhsatını veya İş yeri Açma ve Çalışma Belgesi veya üretim tesisi organize sanayi bölgesinde ise ve/veya organize sanayi bölgesi tarafından düzenlenen yazı veya teknoloji geliştirme bölgesinde ise Sanayi ve Teknoloji Bakanlığınca verilen izne sahip olma, ve (iii) mevzuatın gerektirdiği hallerde iş güvenliği ve sağlığı belgesine sahip olma olarak belirlenmiştir.

Kimyevi Gübre Yönetmeliği kapsamındaki ürünlerin satış yerlerinde aranan başlıca şartlar ise; (i) kamera sistemi kurulması, (ii) yangın söndürme tertibatının ısıtma, soğutma ve havalandırma imkanının bulundurulması, (iii) Gübre Dağıtıcılık Belgesi’nin satış yerinde herkesin görebileceği şekilde asılmış olması olarak belirlenmiştir. Ek olarak, satış yerlerinin, giriş kapısı apartman girişinden farklı olan giriş katları hariç olmak üzere, apartman katlarında olmaması da gerekmektedir.

İnternet sitesi üzerinden veya aracı hizmet sağlayıcı kullanarak satış yapılması halinde; (i) satışı yapılan ürüne ait tescil ve lisans belgesi ile ürünün tedarikçisine ait lisans ve dağıtıcı belge numaralarının ürün tanıtımında yer alması, (ii) ürün tanıtımında onaylı etiket bilgilerinin dışında herhangi bir bilgi bulundurulmaması, (iii) satışına izin verilmeyen, satışı durdurulan hiçbir ürünün satılmaması gerekmektedir.

İdari Para Cezaları ve Diğer İdari Yaptırımlar
İmalatçı ve ithalatçıların Gübre Yönetmeliği kapsamında belirlenmiş olan sorumluluklarına aykırı hareket etmesi, Bakanlığın denetimle görevli çalışanlarının görevlerini yapmalarına engel olunması başta olmak üzere, Gübre Yönetmeliği’nde belirtilen hallerde idari para cezası uygulanacaktır. Ayrıca, imalatçı ve ithalatçıların idari para cezasına konu olacak hareketlerinin her tekrarı için bir önceki idari para cezasının iki katı uygulanacaktır.

Ek olarak, idari para cezalarının yanı sıra, satış durdurma, toplatma, yediemine alma veya dağıtıcılık belgesinin iptali de söz konusu olabilecektir. Dağıtıcının, il veya ilçe müdürlüğüne bilgi vermeden adres değişikliği yapması veya faaliyetini sonlandırması halinde da il müdürlüğünce dağıtıcılık belgesi iptal edilecektir.

Gübre Yönetmeliği’nin tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.

Nur Duygu Bozkurt Kadirhan, Kıdemli Avukat
Burak Batı, Avukat
İrem Tanık, Stajyer Avukat