Nükleer Düzenleme Kanunu Yayımlandı

Kanun Neyi Amaçlıyor?
Kanun ile, ülkemizde yakın gelecekte hayata geçirilmesi olası nükleer enerji ve iyonlaştırıcı radyasyona ilişkin faaliyetlerin barışçıl kullanım ilkesi ve uluslararası sözleşmeler ile çizilmiş sınırlar içinde yürütülmesi, denetim ve kontrolü, nükleer hadiselerden kaynaklanabilecek nükleer zararlar hakkında taraflara ilişkin gözetilecek hukuki sorumluluk ilkelerinin belirlenmesi ve olası zararlara karşı kamu sağlığı ve çevre güvenliğinin korunması için caydırıcı mekanizmaların tesis edilmesi amaçlanmaktadır.

Kanun’da Neler Düzenleniyor?
Kanun; idarenin denetim ve kontrollü özellik arz eden enerji piyasalarındaki düzenleyici yaklaşımını, yakın gelecekte ülkedeki enerji kaynak arzında önemli bir yer edinebilecek nükleer enerji piyasasına da yansıtma eğiliminin bir göstergesi niteliğindedir. Kanun ile getirilen esaslı düzenlemelerden bazıları aşağıdaki gibidir:

• Nükleer enerji ve nükleer maddelerle alakalı yürütülecek hizmetler ve bu hizmetlere ilişkin faaliyet esasları düzenlenmiştir. Buna göre, nükleer enerji ve iyonlaştırıcı radyasyona ilişkin faaliyetler;
• Kapatılan Türkiye Atom Enerjisi Kurumu yerine Nükleer Düzenleme Kurumu (“Kurum”) tarafından idare edilecektir. Kurum, yetkilendirilen kişileri (ve bunların yüklenici, alt yüklenici, tedarikçi ve alt tedarikçilerinin faaliyetlerini) programlı ya da programsız, resmi tatil günleri de dâhil olmak üzere yılın herhangi bir günü ve günün herhangi bir saatinde haberli veya habersiz denetleyebilecektir.
• Kanun kapsamında tanımlanan tüm faaliyetler (nükleer madde çıkarmak, üretmek, işlemek, kullanmak, bulundurmak, yeniden işlemek veya depolamak) Kurum’ a yapılacak başvuruya ve Kurum tarafından verilecek yetkilendirmeye tabi olacaktır.
• Kurum, nükleer tesis için sahanın hazırlanması; belirlenmiş olan ekipmanın imal edilmesi; nükleer, radyasyon ve radyoaktif atık tesislerinin inşa edilmesi, işletmeye alınması, işletmeden çıkarılması, yeniden işletmeye geçilmesi ile tesiste güvenlik ve emniyeti ilgilendiren değişiklik yapılması; radyoaktif maddelerin ihracatı, ithalatı, taşınması, transit geçirilmesi; nükleer güvence kapsamında, nükleer alanda kullanılmak üzere özel olarak tasarımlanmış veya hazırlanmış madde, malzeme, ekipman, sistem, bileşen ve ilgili teknoloji ile nükleer çift kullanımlı madde, malzeme, ekipman, sistem, bileşen ve ilgili teknolojinin ihracatı; nükleer güvence kapsamında Kurum tarafından belirlenen madde, malzeme, ekipman, sistem, bileşen veya ilgili teknolojinin ithalatı; güvenlik, emniyet ve nükleer güvence dikkate alınarak belirlenecek tüm faaliyetlere izin vermeye ve yetki belgesi düzenlemeye yetkili makamdır.
• Kanun’da İşleten olarak kabul edilenlere ilişkin, nükleer hadiselerden kaynaklı zararlarda gözetilecek hukuki sorumluluk rejimi düzenlenmiştir. Buna göre;
• Kanun, (i) nükleer tesis işletmek üzere yetkilendirilen, (ii) nükleer tesis işletmek için verilecek lisans alınmadan önceki dönemde nükleer tesis kuran ve (iii) nükleer tesis işletmek için verilen lisans iptalinden sonra yeni bir işleten belirlenene kadar olan dönemde lisansı iptal edilen tüzel kişileri, İşleten olarak kabul etmiştir.
• Kanun, nükleer hadiselerden kaynaklanan nükleer zararlarda nükleer zararlardan ve tazminatların ödenmesinden, nükleer hadisenin meydana gelmesinde kendisinin, personelinin ve tesisle ilgili teknoloji, mal ve hizmet sağlayanların herhangi bir kusurunun olup olmadığına bakılmaksızın kural olarak münhasıran İşleten’in sorumlu olacağını kabul etmiştir.
• Kanun, İşleten’e yüklemiş olduğu bu kusursuz sorumluluk haline iki istisna getirmiştir. Buna göre; nükleer zararın (i) zarara neden olan nükleer hadisenin, nükleer hadiseden zarar gören kişinin kastından ya da ağır ihmalinden veya (ii) doğrudan bir silahlı çatışma, hasmane hareketler, iç savaş ya da ayaklanmadan dolayı meydana gelmesi halinde İşleten’in sorumluluğu kısmen veya tamamen kaldırılabilecektir.
• Kanun’a göre İşleten’in, termal gücü 10 megavatın üzerinde olan nükleer reaktörler ile Kurum tarafından nükleer tesis işletmek için verilecek lisans öncesi yapılacak değerlendirme ile belirlenecek diğer nükleer tesisler için azami sorumluluğu 700.000.000 Avro; diğer nükleer tesisler için belirlenmiş olan azami sorumluluğu 70.000.000 Avro; nükleer madde taşınması için belirlenmiş olan azami sorumluluğu 8.000.000 Avro; nükleer maddelerin Türkiye Cumhuriyeti sınırları dâhilinde yapılacak transit geçişleri için belirlenmiş olan azami sorumluluğu ise 700.000.000 Avrodur.
• İşleten’in her bir nükleer tesis veya taşıma faaliyeti için belirlenen azami tutarda ve Kurum tarafından belirlenecek zaman ve şartlara uygun bir sigorta yaptırma veya başkaca bir teminat gösterme yükümlülüğü bulunmaktadır.
• Türkiye’den transit geçiş yapılmasından sorumlu İşleten’lerin yapmak zorunda olduğu sigorta veya göstermek zorunda olduğu teminat tutarı 8.000.000 Avrodur.
• Kanun’da belirlenen yükümlülüklere aykırı davranan kişilere uygulanacak cezai ve idari yaptırım hükümleri düzenlenmiştir. Buna göre;
• (i) Nükleer tesis, radyasyon tesisi veya radyoaktif atık tesisinin geçerli bir lisansa sahip olmaksızın işletilmesi, (ii) Faaliyete ilişkin yükümlülükler sona ermeden faaliyetin yürütüldüğü yer veya tesisin, nükleer maddenin, radyoaktif kaynağın veya radyoaktif atığı sahipsiz kalacak şekilde terk edilmesi, (iii) Nükleer madde, radyoaktif kaynak veya radyoaktif atıkların kaybolmasına, çalınmasına veya yetkisiz kişilerin eline geçmesine ihmal göstererek veya dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı olarak neden olunması ve (iv) Kanun’da belirtilen istisnalar dışında radyoaktif atıkları veya kullanılmış yakıtları kasten Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisine sokulması suç kapsamına alınmış ve ihlal durumunda 1 yıldan 30 yıla kadar hapis cezası ve bin günden on bin güne kadar da adli para cezası öngörülmüştür. 
• Aynı doğrultuda, çeşitli yükümlülükler belirlenmiş ve ihlal durumunda 1000 TL ila yüz 136.623.000 TL’ye kadar idari para cezası öngörülmüştür.
• Kanun’da nükleer hadise sonucu can kaybı ile kişilerin sağlığına verilen zararlarla ilgili doğacak tazminat taleplerinde herhâlde nükleer hadisenin gerçekleştiği tarihten itibaren 30 yıllık, diğer nükleer zararlarla ilgili tazminat taleplerinde ise nükleer hadisenin gerçekleştiği tarihten itibaren 10 yıllık zamanaşımı sürelerinin uygulanacağı düzenlenmiştir.

Kanun’un tam metnine ulaşabilmek için lütfen buraya tıklayınız.
MORAL | KINIKOĞLU | PAMUKKALE | KÖKENEK
Duygu Bozkurt Kadirhan, Kıdemli Avukat
Burak Batı, Avukat
Deniz Yontuk, Stajyer Avukat