Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Torba Kanun Yayımlandı

Özetle, yayımlanan Torba Kanun ile 6585 sayılı Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun’da (“6585 sayılı Kanun”) bazı değişiklikler yapıldı.

Torba Kanun ile esas olarak; tedarik zincirindeki haksız ticari uygulamalar; tedarikçi, üretici ile perakende işletmeler arasındaki ticari ilişki kaynaklı ödemeler; alışveriş merkezlerindeki ortak gider, yönetim gideri ve ortak gelir hakkında değişiklikler ve eklemeler yapıldı.

A. Tedarik Zincirinde Haksız Ticari Uygulamalar Hakkında Getirilen Düzenlemeler

Torba Kanun ile getirilen düzenleme ile 6585 sayılı Kanun’un 6. Maddesinin “Prim ve Bedel Talebi” başlığı “Tedarik Zincirinde Haksız Ticari Uygulamalar” olarak değiştirilmiş olup haksız ticari uygulamaların tanımı yapılmıştır. Bu doğrultuda, haksız ticari uygulamalar; “Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki ticari ilişkilerde taraflardan birinin diğer tarafın ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bozan, makul karar verme yeteneğini azaltan veya normal şartlarda taraf olmayacağı bir ticari ilişkinin tarafı olmasına sebep olan faaliyetler” olarak tanımlanmıştır.

Aynı maddede, her durumda haksız ticari uygulama olarak kabul edilecek faaliyetler yalnız bunlarla sınırlı olmamak üzere düzenlenmiştir. Buna göre haksız ticari uygulama kabul edilen faaliyetler ve yaptırımları aşağıda belirtilmiştir:

• a. Kalite standartlarının sağlanması amacıyla sözleşmede yer verilen koşullar hariç olmak üzere, herhangi bir gerçek veya tüzel kişiden mal veya hizmet teminine zorlamak; aksi halde her bir aykırılık için 20.000,00 TL (yirmi bin Türk Lirası) idari para cezası,
• b. Kampanya maliyetini, kampanyalı satış yapmak istemeyen tarafa yansıtmak; aksi halde yansıtılan kampanya maliyeti tutarında ve aykırılığın her bir takvim yılı içinde tekrar edilmesi halinde, her bir tekrar için bir önceki cezanın iki katı kadar idari para cezası,
• c. Tarım ve gıda ürünlerinin tedarikinde ticari ilişkinin koşullarını, yazılı veya elektronik ortamda yapılan sözleşmeyle belirlememek; aksi halde her bir aykırılık için 20.000,00 TL (yirmi bin Türk Lirası) idari para cezası,
• d. Karşı tarafın aleyhine tek taraflı değişiklik yapma yetkisi veren veya açık ve anlaşılır olmayan hükümlere sözleşmede yer vermek; aksi halde her bir aykırılık için 20.000,00 TL (yirmi bin Türk Lirası) idari para cezası,
• e. Hizmetini etkileyen bir husus olmamasına rağmen; mağaza açılışı ve tadilatı, ciro açığı, banka ve kredi kartı katılım bedeli vb. isimlerle tahsilat yapmak veya sözleşmede belirtilmeyen primleri tahsil etmek; aksi halde haksız olarak alınan prim ve bedel tutarında idari para cezası ve aykırılığın her bir takvim yılı içinde tekrar edilmesi halinde, her bir tekrar için bir önceki cezanın iki katı kadar idari para cezası,
• f. Karşı tarafın kusurundan kaynaklanan durumlar dışında, üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerine yönelik siparişleri, ürünün teslim tarihinden önceki otuz gün içinde iptal etmek; aksi halde iptal edilen sipariş bedeli tutarında ve aykırılığın her bir takvim yılı içinde tekrar edilmesi halinde, her bir tekrar için bir önceki cezanın iki katı kadar idari para cezası,
• g. Karşı tarafın kusurundan kaynaklanan durumlar dışında, üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünlerinin tesliminden veya mülkiyetinin devrinden sonra bozulma ya da zayi olma gibi maliyetleri yansıtmak; aksi halde yansıtılan maliyet tutarında ve aykırılığın her bir takvim yılı içinde tekrar edilmesi halinde, her bir tekrar için bir önceki cezanın iki katı kadar idari para cezası olarak belirlenmiştir.

Torba Kanun’da idari para cezalarının bir takvim yılı içinde azami toplam tutarı da ayrıca düzenlenmiştir. Bu doğrultuda, idari para cezalarının bir takvim yılına ilişkin toplam tutarı; işletmenin küçük ölçekli olması durumunda 5.000.000,00 TL’den (beş milyon Türk lirası) orta ölçekli olması durumunda 50.000.000,00 TL’den (elli milyon Türk lirasından), büyük ölçekli olması durumunda 250.000.000,00 TL’den (iki yüz elli milyon Türk lirası) fazla olamayacaktır.

Bu tutarlar her yıl Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yeniden değerleme oranında güncellenecektir. Torba Kanun’un bu hükümleri de 01.01.2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.

B. Üretici, Tedarikçi ve Perakende İşletmeler Arasındaki Ticari İlişkiden Kaynaklanan Ödemelere İlişkin Düzenlemeler

Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler arasındaki ticari ilişkiden kaynaklanan ödemelerin sözleşmede öngörülen süre içinde yapılması gerektiği Torba Kanun’da belirtilmekle birlikte üretiminden itibaren 30 gün içerisinde bozulabilecek ürünler ile bunlar dışında kalan tarım ve gıda ürünlerine ilişkin ödemelere uygulanacak vade süreleri ayrıca düzenlenmiştir;

• a. Üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünleri bakımından; alacaklının küçük, borçlunun orta veya büyük ölçekli ya da alacaklının orta, borçlunun büyük ölçekli olması durumunda otuz, diğer durumlarda kırk beş günü geçmeden ödemenin yapılması gerekmektedir.
• b. Üretim tarihinden itibaren otuz gün içinde bozulabilen tarım ve gıda ürünleri haricindeki ürünler bakımından; alacaklının küçük, borçlunun orta veya büyük ölçekli ya da alacaklının orta, borçlunun büyük ölçekli olması durumunda ödemenin altmış günü geçmeden yapılması gerekmektedir.

Süreler hesaplanırken teslim tarihi ve ürünlerin mülkiyetinin devri tarihlerinden birinin daha önceki bir tarihte yapılmış olması halinde, önceki tarihin esas alınacağı düzenlenmiştir.

Belirtilen sürelerde ödemenin yapılmaması halinde;

• a. 30 güne kadar geciktirilen süre bakımından, gecikilen her bir gün için ödeme tutarının binde beşi,
• b. 30 günü aşan gecikmeler bakımından, gecikilen her bir gün için ödenmeyen tutarın yüzde biri oranında

idari para cezası uygulanacağı düzenlenmiştir. Yukarıda belirtilmiş olan azami idari para ceza tutarları ödeme süresi aşımında uygulanacak olan idari para cezaları bakımından da geçerlidir. Torba Kanun’un bu hükümleri de 01.01.2024 tarihinde yürürlüğe girecektir.

C. Alışveriş Merkezlerindeki Ortak Giderler, Ortak Gelirler ve Yönetim Giderleri Hakkında Getirilen Düzenlemeler

Torba Kanun’da alışveriş merkezlerindeki ortak giderler ve ortak gelirler tanımlarına yer verilmiştir. Bu konuda düzenlemeler yapan Alışveriş Merkezleri Hakkında Yönetmelik’te Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ise 18.08.2022 tarihli ve 31927 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiş olup, bu düzenlemeye ilişkin hazırladığımız Özet Bilgi Notu’na dipnottan ulaşabilirsiniz.

Ortak giderler; ortak kullanım alanlarına ilişkin elektrik, su, doğal gaz, yenileme niteliğinde olmayan bakım, onarım, güvenlik ve temizlik giderleri vs. ile alışveriş merkezinde fiilen çalışan bordrolu yönetim personelinin göreviyle ilgili giderler olarak tanımlanmıştır.

Ortak gelirler ise ortak kullanım alanlarından elde edilen kiralama, reklam, pazarlama, kültürel ve sanatsal faaliyet vs. elde edilen her türlü gelir olarak tanımlanmıştır. Ortak giderlerin, alışveriş merkezindeki perakende işletmelerin satış alanlarının, alışveriş merkezinin satış alanı oranına göre paylaştırılacağı düzenlenmiştir.

Bu düzenlemelere ilaveten, perakende işletmelerden ortak giderler dışında bir bedel tahsil edilemeyeceği ve belgelendirilmeyen giderlerin talep edilemeyeceği belirtilmiştir.

Bu düzenlemenin uygulama alanı bulacağı tarih olan 01.02.2023 tarihinden önce akdedilmiş olan sözleşmeler bakımından; reklam, pazarlama, danışmanlık gibi giderlerin perakende işletmeden tahsil edileceği kararlaştırılmış ise, bu giderler yalnızca ilgili sözleşme süresince perakende işletmeden tahsil edilmeye devam edilecektir. Başka bir deyişle sözleşmenin yenilenmesi halinde yeni kira döneminde bu giderlere ilişkin herhangi bir tahsilat yapılması mümkün olmayacaktır.

Yönetim giderlerinin sözleşmede detaylı bir şekilde düzenlenmiş olması halinde bu giderler perakende işletmeden tahsil edilebilecek ancak aksi durumda yalnızca alışveriş merkezinde fiilen çalışan bordrolu yönetim personelinin göreviyle ilgili giderler yönetim gideri olarak kabul edilecektir.

Ancak yukarıda da belirtildiği üzere, sözleşmenin;

• a. süresinden önce veya sonra yenilenmesi halinde veya
• b.kendiliğinden uzaması halinde

reklam, pazarlama, danışmanlık gibi ortak gider niteliğinde olmayan giderler perakende işletmelerden talep edilemeyecektir.

Buna ek olarak, alışveriş merkezi malikinin veya yönetiminin, her yıl bir önceki yılın ortak gelir ve gider raporunu hazırlaması ve bu raporu alışveriş merkezindeki perakende işletmelere göndermesi gerekmektedir.

Raporda yer verilmesi gereken hususlar ise;

• a. Ortak gelir ve giderlerin tür ve tutarları
• b. Her bir perakende işletmeden tahsil edilmesi gereken ve tahsil edilen ortak gider katılım payları
• c. Bakanlıkça gerekli görülen diğer bilgilerdir.

Bu raporun usulüne uygun bir şekilde hazırlanmaması ve perakende işletmelere gönderilmemesi halinde, alışveriş merkezindeki her bir perakende işletme için 20.000 TL yirmi bin Türk lirası idari para cezası uygulanacaktır.

Bu düzenlemelere aykırılık halinde uygulanacak olan idari para cezalarına ilişkin yukarıda belirtilmiş olan azami düzenlemeler geçerlidir. Torba Kanun’un bu hükümleri ise yayın tarihi olan 01.02.2023 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Torba Kanun’un tam metnine buradan ulaşabilirsiniz.


Dilek Akdaş Kökenek, Ortak
Cerensu Çetin Yenigün, Kıdemli Avukat
Kayra Menekşe, Stajyer Avukat