Halka Kapalı Anonim Şirketlerde Kontrol Sahibi Olmayan Pay Sahiplerinin Hakları

Pay sahibinin, bir anonim şirkette kontrol sahibi olabilmesi için kural olarak şirket sermayesini temsil eden toplam pay adedinin yarısından fazlasına (%50 üzeri) sahip olması (“Kontrol”) gerekir. Şirketteki payları tek başına veya bir grup olarak belirtilen Kontrol eşiğine ulaşmamış pay sahiplerinin doğal olarak anonim şirket yönetimindeki söz sahipliği sınırlıdır. Bu kişiler ancak TTK’da düzenlenen temel haklara ve yalnızca -belirli bir orana erişmeleri halinde ise- bazı ilave özel haklara sahip olabilmektelerdir.

I. Pay Sahiplerinin Temel Hakları
TTK içerisinde ayrıca düzenlenmemekle beraber, pay oranından bağımsız olarak her bir pay sahibi için düzenlenmiş olan temel haklar de facto Kontrol sahibi olmayan pay sahipleri için düzenlenen haklar olarak karşımıza çıkar.
II. TTK uyarınca “Azlık” Statüsüne⁶ Erişmiş Pay Sahiplerinin İlave Hakları
TTK uyarınca halka kapalı anonim şirketlerde, Kontrol sahibi olmamakla beraber, şirket esas sermayesinin en az %10’unu temsil eden pay sahiplerine, Kontrol’de olan diğer ortak/ortaklara karşı koruma mekanizması niteliğinde yukarıdaki temel haklara ek olarak bazı özel haklar ve imkânlar tanınmıştır. Bunlar aşağıdaki şekilde sıralanabilir:

III. Sonuç
TTK uyarınca azlık statüsünde olan pay sahiplerine, Kontrol sahibi diğer ortaklara karşı ek koruma mekanizmaları getirilmiş ve bu mekanizmalara erişim bakımından öngörülen %10’luk orana birden fazla pay sahibinin ortak hareket etmesiyle erişim mümkün kılınmıştır. Bu düzenlemeler ışığında kural olarak çoğunluk seviyesine erişemeyen pay sahipleri, ancak birlikte hareket ederek ilgili azlık haklarına erişim sağlayabilmekte ve gerek malvarlıksal gerek yönetsel bazı ilave hakları şirkete karşı ileri sürebilmektedir.

Serra HAVİYO
Partner

Dilara KAYMAZ
Avukat

Deniz YONTUK
Stajyer Avukat


¹Ortaklık paylarının veya ortaklık haklarının korunmasını inceleme davası birleşme, bölünme veya tür değiştirme kararının geçerliliğini etkilemez.
²Yalnızca birleşme, bölünme ve tür değiştirme kararına olumlu oy vermemiş ve bunu tutanağa geçirmiş bulunan birleşmeye, bölünmeye veya tür değiştirmeye katılan şirketlerin ortakları; bu kararın Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilanından itibaren iki ay içinde iptal davası açabilirler.
³Hakimiyetin uygulanması ile gerçekleştirilen ve bağlı şirket bakımından açıkça anlaşılabilir haklı bir sebebi bulunmayan, birleşme, bölünme, tür değiştirme, fesih, menkul kıymet çıkarılması ve önemli esas sözleşme değişikliği gibi işlemlerde, genel kurul kararına ret oyu verip tutanağa geçirten veya yönetim kurulunun bu ve benzeri kararlarına yazılı olarak itiraz eden pay sahipleri; hakim teşebbüsten, zararlarının tazminini veya paylarının varsa en az borsa değeriyle, böyle bir değer bulunmuyorsa veya borsa değeri hakkaniyete uygun düşmüyorsa, gerçek değerle veya genel kabul gören bir yönteme göre belirlenecek bir değerle satın alınmasını mahkemeden isteyebilirler. Değer belirlenirken mahkeme kararına en yakın tarihteki veriler esas alınır. Tazminat veya payların satın alınmasını istem davası, genel kurul kararının verildiği veya yönetim kurulu kararının ilan edildiği tarihten başlayarak iki yılda zamanaşımına uğrar.
⁴Finansal tablolar, konsolide finansal tablolar, yönetim kurulunun yıllık faaliyet raporu, denetleme raporları ve yönetim kurulunun kâr dağıtım önerisi, genel kurulun toplantısından en az 15 gün önce, şirketin merkez ve şubelerinde, pay sahiplerinin incelemesine hazır bulundurulur. Pay sahibi genel kurulda, yönetim kurulundan, şirketin işleri; denetçilerden denetimin yapılma şekli ve sonuçları hakkında bilgi isteyebilir. Bilgi verilmesi, sadece, istenilen bilgi verildiği takdirde şirket sırlarının açıklanacağı veya korunması gereken diğer şirket menfaatlerinin tehlikeye girebileceği gerekçesi ile reddedilebilir. Bilgi alma veya inceleme istemleri cevapsız bırakılan, haksız olarak reddedilen, ertelenen pay sahibi, reddi izleyen 10 gün içinde, diğer hâllerde de makul bir süre sonra şirketin merkezinin bulunduğu asliye ticaret mahkemesine başvurabilir.
⁵Yöneticiler” ifadesi ile TTK m. 553’te açıkça sayılan; yönetim kurulu üyeleri, yöneticiler ve tasfiye memurları kastedilmektedir.
⁶TTK m. 411 uyarınca halka kapalı anonim şirketlerde şirket esas sermayesinin en az %10’una, halka açık anonim şirketlerde ise şirket esas sermayesinin en az %5’ine tekabül eden oranlara sahip pay sahipleri “Azlık” diye adlandırılan özel bir statüye kavuşmaktadır.
⁷Azlık hakkına sahip olanların yanı sıra, paylarının itibarî değerinin toplamı en az 1 (bir) milyon Türk Lirası olan pay sahiplerine de bu hak kanunen tanınmıştır.
⁸Mahkeme şirketin feshi yerine davacı pay sahiplerine, paylarının karar tarihine en yakın tarihteki gerçek değerlerinin ödenip davacı pay sahiplerinin şirketten çıkarılmasına karar verebilir.