COVID-19 salgını sebebiyle alınması gereken acil durum önlemleri kapsamında icra ve iflas hukuku işlemleri yönünden 2279 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile tedbirlerin usul hukukuna ve diğer uygulamalara etkileri bakımından ise 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile 20.12.2009 tarihli 5941 sayılı Çek Kanunu’na Geçici 5. Madde eklenerek önemli yenilikler getirilmiştir.
Ülkemiz içerisinde bulunduğu süreç sebebiyle birçok konu başlığı yönünden tedbir kararı alınmışsa da anılan tedbirlerin kambiyo senedi niteliğini haiz olan ve ülkemiz ticari hayatında bir ödeme aracı ya da teminat aracı olarak sıkça kullanılan çeklere olan etkisi büyüktür. Bu sebeple anılan tedbir kararlarının uygulanışına dair önem arz eden sıkça sorulan soruları ve yanıtlarımızı aşağıda bulabilirsiniz;
1. Tedbir kararlarının, hamilin elinde bulundurduğu ve vade tarihi 24.03.2020- 30.04.2020 tarihleri aralığında olan çeklerin ödeme aracı olarak kullanılabilmesine ya da bankaya ibraz edilmesine olumsuz bir etkisi bulunmakta mıdır?
Tedbir kararları kapsamında doğrudan çeklerin ödeme gücünü etkileyen ve hamilin çeki bankaya ibraz etmesini engelleyen herhangi bir düzenleme bulunmamaktadır. Bu sebeple, tedbir kararlarından önceki dönemde olduğu gibi çekin ödeme gücü ve teminat işlevi devam etmekte, hamilin vadesi gelen çeki yasal süresi içerisinde bankaya ibraz etmesi gerekmektedir.
2. Çekin bankaya ibraz edilmesi ve çek bedelinin bankada karşılığının olmaması halinde, bankanın tedbir süresinde karşılıksızdır işlemi yapmasına bir engel bulunmakta mıdır?
Çekin, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu Madde 796 hükmünde düzenlenen yasal süresi içerisinde bankaya ibraz edilmesi halinde ve bankada çek bedeli karşılığının bankada bulunmaması halinde 5941 sayılı Çek Kanunu kapsamında çekin karşılıksızdır işlemine tabi tutulmasında herhangi bir değişiklik bulunmamaktadır.
3. Süresi içerisinde bankaya ibraz edilen ve karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çekin icra takibine konu edilmesi mümkün müdür?
2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu madde 330 hükmüne istinaden yayınlanan 2279 sayılı Cumhurbaşkanlığı Kararı ile birlikte icra ve iflas takip işlemleri (nafaka alacakları hariç) durdurulduğu gibi yeni takip açılması da mümkün değildir. Bu sebeple, karşılıksız çıkan bir çek hakkında icra takibi başlatmak veya ihtiyati haciz, ihtiyati tedbir kararları alabilmek için 01.05.2020 tarihinin beklenilmesi gerekmektedir.
4. Çekin bankaya ibraz edilmesi ve çek bedelinin bankada karşılığının olmaması halinde, bankanın tedbir süresinde karşılıksızdır işlemi yapmasına bir engel bulunmakta mıdır?
Usulüne uygun bir biçimde karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çek bedelinin karşılığının tahsili amacıyla tedbir süresi içerisinde ticaret mahkemeleri önünde alacak davası açılmasına ya da ceza mahkemelerine karşılıksız çek şikâyeti yapılmasında herhangi bir hukuki engel bulunmamaktadır.
Nitekim 25.03.2020 tarih ve 7226 sayılı kanunu 51. maddesinde yer alan düzenleme kapsamında hukuk muhakemeleri ve ceza muhakemelerinde uygulama bulan dava açma, şikâyet, itiraz, başvuru, bildirim vb. işlemlerin tabi oldukları yasal sürelerin 13.03.2020 tarihinden 30.04.2020 tarihine dek durdurulmasına karar verilmişse de bu karar işlemeye devam eden yasal sürelerin dolması sebebiyle insanların hak kaybı yaşamasının önüne geçmek amacı taşımaktadır ve tedbir süresi içerisinde karşılıksız çek keşide edilmesi nedeniyle dava açma veya bu çekler nedeniyle alacak davası açılmasına engel düzenleme bulunmamaktadır.
Ancak tedbir süresi içerisinde karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çeklerle ilgili olarak yapılacak bir mevzuat düzenlemesi ile af kapsamına dahil edilmesi ihtimali de bulunduğundan, bu çeklerle ilgili olarak şikâyette bulunmak, dava açmak gibi işlemler için 01.05.2020 tarihine dek beklenmesi, zamanaşımı süreleri göz önüne alındığında herhangi bir hak kaybına yol açmayacaktır.
5. 24.03.2020 tarihinden önce karşılıksızdır işlemine tabi tutulan çek sebebiyle sanığın ceza alması halinde 7226 sayılı kanuna istinaden af kapsamına dahil olacak mıdır?
7226 sayılı kanunun 49. Maddesi’nde yer alan “24.03.2020 tarihine kadar işlenen suçtan dolayı mahkûm olanların cezalarının infazı, bu maddenin yürürlüğe girdiği tarih itibariyle durdurulur.” düzenlemesi kapsamında; 24.03.2020 tarihi ve öncesinde bankaya ibraz edilen bir çekin karşılıksızdır işlemine tabi tutulması sebebiyle sanık hakkında verilen cezaların yürürlüğü durdurulmuştur.
Ayrıca hakkında ceza kararı verilen kişinin, tahliye tarihinden itibaren en geç üç ay içerisinde çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda birini alacaklıya ödemesi gerekmektedir. Normalde karşılıksız çek cezalarında hükmedilen adli para cezasının devlete ödenmesi gerekirken, tedbir kararında Hükümlünün tahliye tarihinden itibaren en geç üç ay içinde çek bedelinin ödenmeyen kısmının onda birini Alacaklıya ödemesi gerekmektedir.
Üç aylık sürenin bitimiyle birlikte; kalan kısmının ikişer ay arayla on beş eşit taksitle ödenmesi durumunda mahkeme, cezanın tüm sonuçlarıyla ortadan kaldırılmasına karar verir. Çek bedelinin kalan kısmının onda birinin üç ay içerisinde alacaklıya ödenmemesi halinde ise alacaklının şikâyeti üzerinde mahkeme hükmün devamına karar verir.
6. 24.03.2020 tarihi ve öncesinde işlenen karşılıksız çek keşide etmek suçlarında hükmün durdurulması halinde ceza zamanaşımı süresi işlemeye devam edecek midir?
7226 sayılı kanunun 49. maddesine göre, anılan tedbir kararı kapsamına giren karşılıksız çek keşide etme suçlarında hükmün infazının durdurulması ile birlikte ceza zamanaşımı süreleri de işlemeyecektir.
7. 7226 sayılı kanunun 49. Maddesi’ne istinaden verilecek kararlara karşı herhangi bir hukuki başvuru yolu bulunmakta mıdır?
7226 sayılı kanunun anılan düzenlemesine istinaden verilen kararlara karşı, 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu madde 353 hükmünde düzenlenen itiraz hükümleri uygulanacak olup bu kararlara karşı tefhim ya da tebliğden itibaren 7 gün içerisinde itiraz başvurusunda bulunulabilecektir. İtiraz sonucunda verilecek olan karar ise kesindir.
Uğursan Yiğit Parmaksız, Kıdemli Avukat
Göktürk Şahin, Kıdemli Avukat
Mert Bayrak, Avukat