Rekabet Hukuku ile Elektronik Ticaret İlişkisi

Ağırlık kazanmaya başlayan bir ticari faaliyet türü olarak karşımıza çıkan elektronik pazaryerlerinin, en temel farklılığı kullanıcı ve satıcıların aynı fiziki ortamda bir araya gelmelerine gerek kalmamasıdır.

Kullanıcı ve satıcılar birbirlerini tanımıyor olmalarına rağmen, internet sayesinde çevrimiçi sistem üzerinden sağlanan iletişim ağları ile bir aradalarmış gibi sözleşme görüşmeleri yapılabilmekte, şartlarda anlaşarak sözleşme kurulabilmekte, ödeme gerçekleştirebilmekte ve buna bağlı pek çok faaliyeti de yerine getirebilmektedir.

Çevrimiçi olarak çalışan bu elektronik pazaryerleri, önemli bir finansal güç haline gelmiş, ticarete yeni bir yüz ve ivme kazandırmıştır. Nihayetinde elektronik pazaryeri kavramı bir mal veya hizmetin internet ortamından satın alınmasından çok daha fazlasını kapsar hale de gelmiştir.

Elektronik ticaretin gelişmesi ile birlikte sıklıkla adını duymaya başladığımız elektronik pazaryerleri, alıcılar ile satıcıların üçüncü bir taraf aracılığıyla elektronik ortamda bir araya geldiği ve ticari faaliyetlerin gerçekleştiği sanal ortamdır. Elektronik pazaryerleri genellikle tarafları bir araya getiren üçüncü kişi konumundaki aracı hizmet sunan teşebbüsler üzerinden kurgulanmıştır. Türkiye’deki çevrimiçi pazaryerlerine örnek olarak; N11, Hepsiburada ve Morhipo gibi online pazaryerleri gösterilebilir. Amazon, Etsy ve eBay gibi platformlar da global pazaryerleri arasında ilk sıralarda yer almaktadır.

Elektronik pazaryerleri olarak adlandırılan bu iş kolu, Rekabet Hukuku ve Ticaret Hukuku açısından yeni tanımlamaların yapılması, yeni mevzuat düzenlemelerine hızlıca yer verilmesi ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. Klasik ticari hayata yönelik yapılmış mevcut hukuki düzenlemeler ve tanımlamalar, bu güncel pazarı tanımlamakta ve sınırlarını belirlemekte yetersiz kalmaktadır.

Elektronik Ticaret ile Rekabet Hukukunu Ortak Noktada Buluşturan Güncel Gelişmeler Neler?



Rekabet Kurumu (“Kurum”) 30 Ocak 2020 tarihinde dijital ekonomi sektöründe gelecek dönemde uygulayacağı politikaları belirlemek amacıyla, “Dijitalleşme ve Rekabet Politikası Raporu” hazırlık çalışmalarını başlatmıştır. Her ne kadar çalışma sonucu oluşturulan raporun 2020 yılı içerisinde kamuoyu ile paylaşılacağı belirtilse de halen rapora ilişkin herhangi bir gelişme yaşanmamıştır.

Bunun yanı sıra, 13 Mart 2021 tarihinde Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından, Ekonomik Reform Paketi açıklanmıştır. Ekonomik Reform Paketi ile dijital pazarlarda rekabetin geliştirilmesini amaçlayan bazı düzenlemeler yapılacağına işaret etmektedir. Elektronik ticaret konusunda daha rekabetçi bir ortamın oluşturulabilmesi için bu düzenlemelerin yapılması önem arz etmektedir. Elektronik ticaret platformlarında tutulan verilerin amacı dışında ya da rekabeti kısıtlayacak şekilde kullanılmasının önlenmesi için birtakım düzenlemelerin yapılması gerekecektir.

Bunun yanı sıra, bu pakette, elektronik pazaryeri platformlarında ürünlerini satan firmaların haklarını koruyacak düzenlemelere ilişkin de birtakım regülasyon düzenlemeleri yapılacağı öngörülmektedir. Bu sayede elektronik pazaryerlerinde yapılacak tüm işlemler ile ilgili daha somut bir yasal çerçeve oluşacak ve bu sayede rekabetçi endişeler de daha aza indirgenmiş olacaktır.

Rekabet Hukuku Perspektifinden Elektronik Ticaret Ne Şekilde Görünmekte?
Kuşkusuz elektronik pazaryerlerinin ve elektronik ticaretin kendine özgü dinamik yapısı ile birlikte günden güne büyüyen ve sektör açısından önemli bir aktör halini alması, elektronik pazaryerlerinin birbirleriyle, alıcılarla ve kendi bünyesindeki satıcılarla olan ilişkilerinin yakından incelenmesi gerekmektedir.

Özellikle, Rekabet Hukuku alanında pek çok ihlal karşımıza çıkmakta, çok taraflı pazaryerlerinin konumu ise klasik rekabet kurallarının uygulanmasını etkisiz kılmaktadır. Rekabet Hukuku perspektifinden, pazar gücü, pazar payı, fiyat tespiti, aşırı fiyatlama, hakim durumu kötüye kullanma gibi pek çok hususun elektronik ticaret aktörleri açısından değerlendirilmesi ve ihlallerin tespiti gerekmektedir. Elektronik ticarette, Rekabet Hukuku açısından gerçekleşen ihlaller genellikle hakim durumun kötüye kullanılması ve aşırı fiyatlama olarak karşımıza çıkmaktadır.

Elektronik Ticaret ve Rekabet Hukukuna Dair Dünyadaki Yaklaşımlar
Büyük teknoloji şirketlerinin piyasadaki hakimiyetinin artması ve önlenemez yükselişlerinin ardından, Avrupa ve Amerika başta olmak üzere pek çok ülkede şirket faaliyetlerine yönelik düzenlemeler yapılması ve Rekabet Hukuku açısından faaliyetlerinin denetim altına alınması gerekliliği gündeme gelmiştir. Bu kapsamda;

• Avrupa Komisyonu 2019 yılı içinde “Dijital Çağ İçin Rekabet Politikası” (Competition Policy for the Digital Era) adlı dijital platformlara ilişkin politika raporunu yayınlamıştır. Raporda, çok taraflı platformlar bakımından Rekabet Hukukunun uygulanması, veri kavramının dijital piyasalar bakımından önemi ve Rekabet Hukuku bakımından incelenmesi gibi ana başlıklara yer verilerek dijital ekonomilere yönelik rekabet politikasının şekillendirmesi ve büyük teknoloji şirketlerine yönelik daha sıkı bir tutum izlenmesi amaçlanmıştır.
• Özellikle, Facebook’un Whatsapp ve Instagram’ı satın almasıyla birlikte piyasadaki yadsınamaz güce ve hakimiyete erişmesi ile olağan getiri düzeylerinin üzerinde kar elde etmeleri, ve sahip oldukları piyasa gücünü hem veri işleme alanında hem de Rekabet Hukuku alanında ihlallere sebep olacak şekilde kullanıyor olması yabancı otoriteler tarafından düzenlemeler ve soruşturmalar yapılması zorunluluğunu ortaya çıkarmıştır. Büyük teknoloji platformları açısından şirketlerin bölünmesini sağlamakta dahil olmak üzere pek çok önlem tartışılıyor olsa da şu an için atılan en büyük adımlar şirketler aleyhine başlatılan soruşturmalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Buna göre;
  • Google aleyhine 20 Ekim 2020 günü Amerikan Adalet Bakanlığı (Department of Justice – DoJ) ve çoğu Cumhuriyetçi 11 eyalet Google hakkında kapsamlı bir şikâyette bulunmuştur.
  • ABD Yargı Komisyonu tarafından dijital pazarlarda mevcut rekabet düzenlemelerinin yeterliliği araştırılması (Investigation of Competiton in Digital Markets) sürdürülmektedir.
  • Çin'in 2020’nin son günlerinde Google'a antitröst soruşturması yapmaya hazırlandığı duyurarak Çin Devlet Konseyi'nin tekel karşıtı komitesi Google'ın Android işletim sistemi ile rekabeti baskıladığı iddiaları üzerine Google hakkında bir soruşturma başlatıp başlatmamaya karar vereceğini açıklamıştır.
• Birleşik Krallık Dijital Pazarlar Görev Komitesi tarafından 2021’e kadar CMA bünyesinde Dijital Pazarlar Birimi’nin kurulmasını da içeren dijital pazarlarda regülasyonların nasıl ve hangi kapsamda olması gerektiğine ilişkin bir Tavsiye Metin yayımlanmıştır. Tavsiye Metninde pazarlarda hakim konumda olan teşebbüslerin bu güçlerini kullanarak gerçekleştirdiği faaliyetlerinden doğan zararların önlenebilmesi adına çeşitli öneriler getirilmektedir.
• Almanya’da Alman Rekabet Kanunu’nda 10. Değişiklik Paketi ile dijital pazarlara özel yeni düzenlemeler ve kavramlar getirilmiştir.
• Japonya’da 2019 yılı Eylül ayında Dijital Pazar Rekabet Merkezi kurulmuş ve Haziran 2020’de dijital platformlarda rekabetçi sorunları önlemeye yönelik bir rapor hazırlanmıştır.
• Alman ve Fransız Rekabet Otoriteleri elektronik pazarlarda verilerin işlenmesi konusunda 2016 yılında ortak yayınladıkları rapor ile birlikte teşebbüslerin ellerinde bulundurdukları veri gücüne bağlı olarak yüksek kazançlar sağladıkları, bu verilerin pazar gücünün belirlenmesindeki tespitinin önemine değinilmiştir.

Görüldüğü üzere, Rekabet Hukuku ile elektronik ticaret kavramları iç içedir. Rekabet otoriteleri Türkiye’de ve dünyada, elektronik ticaretin, sektör oyuncularını dışlamadan, tüketici lehine ve rekabetçi politikalara uygun olarak ilerlemesine önem vermekte ve bu konuda çalışmalar yapmaktalardır. Rekabet Hukuku, diğer tüm sektörlerde olduğu gibi, elektronik ticarette de rekabetçi ortamın korunması adına önem arz etmektedir.

Ülkemizde bu konuda yapılacak regülasyon değişiklikleri beklenmektedir. Zira çizilecek yasal çerçeveler ile bu sektör daha da gelişerek güzelleşecektir.

Nur Duygu Bozkurt Kadirhan, Kıdemli Avukat
İrem Tanık, Stajyer Avukat