Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar (“Karar”) uyarınca sözleşmelerde döviz yasağına ilişkin hükümler aşağıda sayılan karar ve tebliğler ile düzenlenmiştir:
-
Karar’da Değişiklik Yapılmasına Dair 13 Eylül 2018 tarihli Karar (“Değişiklik Kararı”),
-
Karar’a İlişkin Tebliğ’de (Tebliğ No: 2008-32/34) (“Tebliğ”) Değişiklik Yapılmasına Dair
-
2018-32/51 sayılı 6 Ekim 2018 tarihli Değişiklik Tebliği, ve
-
Karar’a ilişkin Tebliğ’de Değişiklik Yapılmasına Dair 2018-32/52 sayılı 16 Kasım 2018 tarihli Değişiklik Tebliği (“Değişiklik Tebliği”).
Bu konuda uygulamadaki belirsizlikleri gidermek ve sözleşmelerde döviz yasağının kapsamına açıklık getirmek amacıyla, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı (“
Bakanlık”) internet sitesinde, 27 Şubat 2019 tarihinde Değişiklik Tebliği ile ilgili Sıkça Sorulan Sorular ve Cevaplarını (“
SSS”) yayımlamıştır.
SSS ile Kültür ve Turizm Bakanlığı’ndan belgeli konaklama tesislerinin işletilmesi amacıyla kiralanmasına ilişkin sözleşmeler, hizmet sözleşmeleri, ihracat sayılan satış ve teslimler ile döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyetler kapsamında sayılan hizmet sözleşmeleri, taşımacılık ve nakliyeye ilişkin hizmet sözleşmeleri, limanlarda gerçekleştirilen iş ve hizmet sözleşmeleri, eser sözleşmeleri, karma sözleşmeler, ithal girdilerin satış sözleşmeleri, menkul kıymet sözleşmeleri, taşıt kiralama ve satış sözleşmeleri, iş makineleri satış sözleşmeleri, sigorta sözleşmeleri, döviz kredi sözleşmeleri, futbolcu iş ve hizmet sözleşmeleri, pilot iş ve hizmet sözleşmeleri, kamu özel iş birliği kapsamında yapılan gayrimenkul kiralama sözleşmeleri, antrepo kiralama sözleşmeleri, finansal kiralama (leasing) sözleşmeleri ve diğer bazı kavramlar hakkında açıklamalar yapılmıştır.
Hizmet Sözleşmeleri
SSS’de açıklandığı üzere, teslim ve teslim sayılan haller ile mal ithalatı dışında kalan işlemlere ilişkin sözleşmeler Değişiklik Tebliği kapsamında hizmet sözleşmesi olarak belirlenmiştir. Bilindiği üzere, Türkiye’de yerleşik kişilere yurt içinde sunulan hizmetlere ilişkin sözleşmelerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak düzenlenmesi mümkün değildir. Ancak, daha önce belirtildiği üzere,
döviz kazandırıcı hizmet ve faaliyet tanımı içerisinde yer alsa dahi, döviz yasağı geçerliliğini korumaktadır.
Taşımacılık ve nakliye hizmet sözleşmeleri bakımından, döviz yasağı kapsamı dar yorumlanmalıdır. Şöyle ki, Türkiye’de yerleşik kişilerin kendi aralarında akdedecekleri, Türkiye’de başlayıp yurt dışında sonlanan, yurt dışında başlayıp Türkiye’de sonlanan veya yurt dışında başlayıp yurt dışında sonlanan hizmet sözleşmeleri kapsamına giren
taşımacılık ve nakliye hizmet sözleşmeleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak düzenlenebilecektir.
SSS’nin 5. maddesi kapsamında, Türkiye'deki
gümrüklü liman sahalarında sunulan hizmetler kapsamında Türkiye'deki yerleşik kişiler arasında akdedilecek iş ve hizmet sözleşmelerinde sözleşme bedelinin ve bu sözleşmelerden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilmesi mümkün bulunmaktadır.
Eser Sözleşmeleri
Döviz cinsinden maliyet içeren eser sözleşmelerinde, sözleşme bedelinin ve bu sözleşmeden kaynaklanan diğer ödeme yükümlülüklerinin
döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılabilmesi mümkündür. Bu durumda, eser sözleşmesinin belli bir oranın üzerinde döviz cinsinden maliyet içermesine bakılmaksızın, maliyetlerin bir kısmının döviz cinsinde olması, sözleşme bedelinin döviz cinsinden ya da dövize endeksli olarak kararlaştırılabilmesi için yeterli görülmüştür.
Karma Sözleşmeler
Karma sözleşmeler için daha önceki yorumlarımıza paralel olarak, Bakanlık tarafından detaylandırma yapılmıştır. Buna göre,
karma sözleşmelerin Türk Lirası’na çevrilme işleminden muaf olması için içerisinde yer alan sözleşme tiplerinin tümüne istisna tanınmış olması gerektiği belirtilmiştir. Başka bir deyişle, karma sözleşmelerin içerisindeki sözleşme tiplerinden herhangi biri istisna kapsamında değilse, sözleşme bedelinin Türk Lirası cinsinden belirlenmesi gereklidir.
Satış ve Kira Sözleşmeleri
SSS’de öncelikle, Değişiklik Tebliği’nin yayımlanmasından önce, yurt içinde dövizle ya da dövize endeksli olarak ticari mal satan tacirlerin durumu ile ilgili açıklama getirilmiştir. Buna göre, menkul
satış sözleşmelerinin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılmasının serbest olması sebebiyle, satışı yapılacak olan ticari malın menkul tanımına girmesi halinde, döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak satılmasının yine mümkün olduğu belirtilmiştir. Yalnızca,
taşıt kirası veya satışına ilişkin menkul kiralama ve/veya satış sözleşmeleri döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak yapılamayacaktır.
Taşıt kiralama ve satış sözleşmelerinin Türk Lirasına çevrilmemesine ilişkin istisna hüküm ise Tebliğ’in 8. maddesinin 25. fıkrası uyarınca düzenlenmiştir. Buna göre, yalnızca Karar’ın Geçici 8. maddesinin yürürlüğe girdiği
13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan, taşıt kiralama ve yolcu taşıma amaçlı ticari taşıt satış sözleşmelerinin Türk Lirasına çevrilmesi zorunluluğunun bulunmadığı belirtilmiştir.
Önceki yorumlarımıza paralel olarak,
iş makinelerinin satışının da menkul satış kapsamında değerlendirilmesinden ötürü, bunlara ilişkin sözleşmelerin döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak akdedilmesinin mümkün olduğu belirtilmiştir.
SSS’de Yer Alan Özellikli Konular-
Döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırılması mümkün olmayan sözleşmelerde, sözleşmenin Türk Lirası üzerinden yapılıp faturanın döviz üzerinden düzenlenmesinin mümkün olmadığı vurgulanmıştır.
-
Sigorta sözleşmelerinin Değişiklik Tebliği kapsamı dışında olduğu belirtilmiştir.
-
Yurt dışında yerleşik gerçek ve tüzel kişilerin Tebliğ hükümlerine tabi olmadığı belirtilmiş olup, SSS ile Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan ancak Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan gerçek kişiler ile Türkiye’de kanuni yerleşim yeri bulunan tüzel kişilerin Türkiye’de yerleşik olarak kabul edildiği belirtilmiştir. Bir kişinin Türkiye’de yerleşik kabul edilmesi için Türkiye’de kanuni yerleşim yerinin bulunmasının zorunlu olduğuna işaret edilmiştir.
-
SSS ile sözleşmelerin Türk Lirasına uyarlanmasının usulü açıklanmış olup yapılacak hesaplamalarda en son dikkate alınabilecek aylık TÜFE değişim oranının Eylül 2018 dönemi için açıklanan TÜFE değişim oranı olup, her ay için açıklanan son TÜFE oranının eklenerek ayrı hesaplama yapılmaması gerektiği belirtilmiştir. Yeni dönem gayrimenkul kira bedellerine ilişkin TÜFE artış hakları ise saklı tutulacaktır. SSS’nın 34. maddesinde hesaplama yöntemleri ile ilgili örnek verilmiştir. Hesaplama yapılırken bu örnekten de yararlanılabilecektir.
-
Özel sektörün yabancı para cinsinden borçlanma aracı ihracının mümkün olmadığı belirtilmiştir.
-
Yeni yapılacak bir gayrimenkul kiralama sözleşmesinin mezkur istisna kapsamında bulunması halinde sözleşme bedeli sözleşme taraflarının mutabık kalmaları şartıyla döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kararlaştırabilecektir. Ancak, 13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan gayrimenkul kiralama sözleşmeleri aynı zamanda istisna kapsamında yer alıyorsa, eğer gayrimenkul kiralama sözleşmesine ilişkin döviz cinsinden belirlenmiş bedel;
-
13 Eylül 2018 ile 16 Kasım 2018 tarihleri arasında Türk parasına çevrilmiş ise bedelin yeniden döviz cinsinden belirlenmesi ancak sözleşmenin diğer tarafının rıza göstermesi halinde mümkündür.
13 Eylül 2018 ile 16 Kasım 2018 tarihleri arasında Türk parasına çevrilmemişse 16 Kasım 2018 tarihinde istisna kapsamına alınmış olması nedeniyle Türk parasına çevrilmesine gerek bulunmamaktadır.
SSS ile Türkiye'de yerleşik bir şirketin (ilk kiralayan) yine Türkiye’de yerleşik aracı bir şirkete kiraya verdiği gayrimenkulün, aracı şirket tarafından doğrudan veya dolaylı olarak yüzde elliden fazlası dışarıda yerleşik kişilere ait olan başka bir şirkete (nihai kiracı) kiraya verilmesi durumunda ilk kiralayanın aracı şirketten döviz cinsinden veya dövize endeksli olarak kira talep etmesinin mümkün olmadığı belirtilmiştir.
-
13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan, menkul ve gayrimenkullere ilişkin finansal kiralama sözleşmelerinin Türk Lirasına dönüştürülmesi zorunluluğu bulunmamaktadır.
-
SSS ile gayrimenkul kira sözleşmeleri kapsamında verilen depozitolara ilişkin olarak detaylandırma yapılmış olup açıklama uyarınca;
-
13 Eylül 2018 tarihinden önce akdedilmiş bulunan gayrimenkul kira sözleşmeleri kapsamında verilen depozitoların Türk Lirasına çevrilmesi zorunlu değildir.
-
13 Eylül 2018 tarihinden sonra akdedilen sözleşmeler kapsamındaki depozito bedellerinin Türk Lirası cinsinden belirlenmesi zorunludur.
-
Tebliğ’e aykırı davranılmasında Türk Parası Kıymetinin Korunması Hakkında 1567 Sayılı Kanun’un 3. maddesinin birinci fıkrası kapsamında 3.000-25.000 TL tutarında (yeniden değerleme oranları dikkate alındığında yaklaşık 6.300- 55.000 TL) idari para cezası sözleşmenin her bir tarafı için ayrı ayrı olmak üzere uygulanacaktır.
-
Tekerrür durumunda ise bu cezalar iki katı olarak uygulanmaktadır. Ancak Tebliğ’e aykırılıklara ilişkin olarak Cumhuriyet Başsavcılıkları nezdinde işlem başlatılabilmesini teminen Bakanlık’a gönderilen ihbarların ekinde söz konusu iddiaları destekleyici somut bilgi ve tevsik edici belgelerin (fatura, sözleşme örneği, fiyat teklifi vb.) yer alması gerekmektedir.
-
SSS ile Türk Lirası’na dönen sözleşmelerde uygulanacak Damga Vergisi hakkında Gelir İdaresi Başkanlığı’nın 22/2018-1 sayılı Damga Vergisi Sirküleri’ne atıf yapılmıştır.
SSS metninde Karar, Tebliğ ve Değişiklik Tebliği’nde yer alan bazı tanımlar da detaylandırılarak açıklanmıştır.
SSS’nin tam metnine ulaşmak için lütfen
tıklayınız.
32 sayılı Karara ilişkin Değişiklik Kararı hakkında tarafımızca hazırlanan bilgi notuna ulaşmak için lütfen tıklayınız.
2018-32/51 sayılı Değişiklik Tebliği hakkında tarafımızca hazırlanan bilgi notuna ulaşmak için lütfen tıklayınız.
2018-32/52 sayılı Değişiklik Tebliği hakkında tarafımızca hazırlanan bilgi notuna ulaşmak için lütfen tıklayınız. 22/2018-1 sayılı Damga Vergisi Sirküleri hakkında tarafımızca hazırlanan bilgi notuna ulaşmak için lütfen tıklayınız.
Karaca Kacar, Avukat
Nur Duygu Bozkurt, Avukat
Sevgi Kılıç, Stajyer Avukat